زانو درد یک شکایت رایج در میان بزرگسالان است که می‌تواند به روش‌های مختلفی بروز کند و دلایل مختلفی داشته باشد. به همین دلیل درمان آسیب‌های مفصل زانو به طور گسترده مورد مطالعه قرار گرفته و خوشبختانه روش‌های مختلفی برای تسکین درد و بهبود این آسیب‌ها وجود دارد. یکی از موثرترین و کم خطرترین روش‌ها، فیزیوتراپی تخصصی زانو است. مراجعه به فیزیوتراپی برای زانو درد می‌تواند گام بزرگی در مسیر بهبودی شما باشد. در ادامه با فواید فیزیوتراپی زانو و تکنیک‌های مختلف آن بیشتر آشنا خواهید شد.
عملکرد و اهمیت مفصل زانو
قبل از اینکه در مورد تاثیر فیزیوتراپی بر زانو بحث کنیم، مهم است که ابتدا نحوه عملکرد زانو را درک کنیم. زانو یکی از مهم‌ترین و پیچیده‌ترین مفاصل بدن و یکی از جنبه‌های اصلی کنترل حرکت و تعادل ماست. این مفصل نقطه مرکزی چهار استخوان اصلی، چهارده رباط و چندین گروه عضلانی می‌باشد. زانوها به دلیل اتصالات ماهیچه‌ای و موقعیت بسیار مهمی که در بدن دارند در راه رفتن، دویدن، پریدن و سایر حرکات روزمره ما بسیار مهم هستند.
از طرفی ساختار زانو، الگوی راه رفتن ما را تعیین میکند و دلیلی است که انسان‌ها در میان صدها پستاندار می‌توانند روی دو پا بایستند. همچنین زانوها به دلیل موقعیتی که دارند به عنوان لولای پا به کارآمدتر و مؤثرتر شدن حرکت کمک می‌کنند. زیرا زمانی که در طول راه رفتن خم و صاف می‌شوند، انرژی مورد نیاز برای حرکت را کاهش می‌دهند. تمامی این موارد سبب شده است که زانو برای بسیاری از افراد یک مفصل دردسرساز و آسیب پذیر باشد.
فیزیوتراپی چیست؟
فیزیوتراپی یک درمان تخصصی بسیار مفید برای رفع یا کاهش آسیب‌ها و اختلالات عصبی-اسکلتی-عضلانی می‌باشد. فیزیوتراپیست‌ها با استفاده از تکنیک‌های مختلف به بیماران کمک می‌کنند تا عملکرد و تحرک را در ناحیه آسیب دیده بازیابی و از آسیب بیشتر جلوگیری کنند. فیزیوتراپی یک حرفه مبتنی بر تخصص و با نگاه بیومکانیک است و حتما باید توسط متخصصان مجرب و آموزش دیده انجام شود.
در چه مواردی فیزیوتراپی تجویز میشود؟
فیزیوتراپیست‌ها می‌توانند از دانش و مهارت خود برای درمان طیف وسیعی از بیماری‌ها استفاده کنند. از جمله:
- کمردرد
- گردن درد
- سندروم ساب آکرومیال
- آسیب‌های ارتوپدی
- آسیب‌های ورزشی مانند پارگی رباط صلیبی قدامی و خلفی
- آسیب رباط و تاندون‌های مچ پا
- آرتروز یا ساییدگی زانو
- بیماریهای مزمن قلبی
- توانبخشی پس از حمله قلبی
- از دست دادن تحرک به دلیل سکته مغزی، آسیب‌های نخاعی، پارکینسون و مولتیپل اسکلروزیس (MS)
- بیماری مزمن انسدادی ریه
- فیبروز کیستیک
انواع فیزیوتراپی زانو
انواع تکنیک‌های فیزیوتراپی زانو برای کمک به بهبود ناهنجاری‌هایی مانند آرتروز، پارگی رباط، التهاب، گرفتگی عضلات اطراف زانو و غیره به کار گرفته می‌شوند. از طرفی فیزیوتراپی کشکک زانو برای رفع آسیب‌های مربوط به کشکک و فیزیوتراپی برای خم شدن زانو با هدف افزایش انعطاف و رفع قفل شدگی و خمیدگی زانو انجام میشود. همچنین جلسات فیزیوتراپی بعد از عمل تعویض مفصل زانو در بسیاری از موارد توسط جراح تجویز میشود تا به بهبودی سریع‌تر بیمار پس از جراحی کمک کند. چهار گروه عضلانی وجود دارد که حرکات فیزیوتراپی زانو بر آنها تمرکز دارد تا تحرک فرد به حالت عادی برگردد: عضلات چهار سر ران، همسترینگ، ساق پا و گلوتئال.
فواید فیزیوتراپی زانو
- بهبود درد و تورم مفاصل
- بازیابی دامنه حرکتی
- افزایش قدرت و استحکام عضلات اطراف زانو (چهار سر ران، همسترینگ، ساق پا، باسن)
- تقویت حس عمقی (توانایی بدن ما برای تشخیص موقعیت قسمت‌های مختلف بدن)
- به دست آوردن تعادل
- بازیابی کامل عملکرد (به معنای بازگشت به فعالیت‌های عادی زندگی روزمره)
فیزیوتراپی زانو چگونه انجام میشود؟
مراحل فیزیوتراپی زانو با ارزیابی پای آسیب دیده، از لگن تا مچ پا آغاز میشود. فیزیوتراپیست فاکتورهای مختلفی مانند راه رفتن، دامنه حرکتی، قدرت، تعادل، تورم و هر مورد دیگری را که لازم بداند، ارزیابی میکند. درمانگر همچنین در مورد چگونگی شروع درد، اینکه چه چیزی آن را تشدید میکند و چه چیزی باعث تسکین آن میشود، سوالاتی می‌پرسد. سپس برای کمک به کاهش درد و بهبود تحرک، روش درمانی مناسب را تجویز میکند. رویکرد درمانی هر بیمار باید متفاوت باشد و متناسب با علائم و شرایط او تنظیم شود.
بهترین روش‌های فیزیوتراپی زانو
مهم ترین روش‌های مورد استفاده برای فیزیوتراپی زانو عبارتند از:
- درمان دستی
- درای نیدلینگ یا سوزن خشک
- تیپینگ
- ورزش
- گرما و سرما درمانی
- الکتروتراپی
- اولتراسوند
- مگنت تراپی
- شاک ویو تراپی
- لیزر درمانی
- تکار تراپی
درمان دستی یا منوال تراپی
درمان دستی به این معناست که درمانگر از دست‌های خود برای بهبود کیفیت و دامنه حرکتی مفاصل و بافت‌های نرم استفاده میکند. ترکیب درمان دستی با مکانیسم‌های مکانیکی و عصبی-عضلانی عملکرد زنجیره جنبشی بدن (مفاصل و بافت استخوانی) را بهبود میبخشد.
اهداف درمان دستی عبارتند از:
- تسکین درد
- درمان مشکلات بیومکانیک
- افزایش دامنه حرکتی
- کاهش التهاب بافت نرم
- بهبود ترمیم و پایداری بافت‌ها
- افزایش قابلیت انبساطی عضلات
- تسهیل حرکت
- کاهش تون عضلانی
در چه مواردی از درمان دستی استفاده میشود؟
- اختلال دردناک مفصل عصبی-عضلانی
- درد در سطوح مفصلی استخوانی
- درد در بافت نرم مفصلی
- کاهش یا تغییر دامنه حرکتی
- درد هنگام حرکت مفصل
- گرفتگی‌های عضلانی
در صورت وجود درد همراه با محدودیت مفاصل، توصیه میشود از درمان دستی همراه با ورزش درمانی استفاده شود. این اتفاق نظر وجود دارد که درمان دستی با تأثیر بر درد و محدودیت مفاصل می‌تواند یک مرحله آماده سازی برای ورزش درمانی در نظر گرفته شود.
روش درای نیدلینگ یا سوزن خشک
درای نیدلینگ روشی است که در آن سوزن‌های طبی نازک و تیز را از طریق پوست وارد بدن می‌کنند تا تریگر پوینت‌های عضلانی را درمان کنند. تریگر پوینت‌ها یا نقاط ماشه‌ای نواحی گرفتگی هستند که در عضلات شما ایجاد می‌شوند و هنگام لمس می‌توانند دردناک باشند. گاهی اوقات درد در محل تریگر پوینت حس میشود، ولی اغلب قسمت دیگری از بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
هنگامی که عضله بیش از حد استفاده میشود، دچار کمبود انرژی شده و فیبرهای عضلانی خون کافی دریافت نمی‌کنند. وقتی این اتفاق می‌افتد، اعصاب شما حساس شده و عضلات دردناک می‌شوند. تکنیک درای نیدلینگ با بازگرداندن جریان خون طبیعی به عضله باعث کاهش تنش و درد میشود و با استفاده از این تکنیک نواحی عضله دچار گرفتگی آزاد میشود. درای نیدلینگ می‌تواند برای انواع مشکلات اسکلتی-عضلانی از جمله درد گردن، کمر و شانه، سردرد، سیاتیک یا آرتروز زانو استفاده شود. فیزیوتراپیست‌ها در این روش از سوزن‌هایی استفاده می‌کنند که حاوی هیچ نوع دارویی نیست. به همین دلیل است که به این تکنیک درای نیدلینگ به معنای سوزن خشک گفته میشود.
نقاط ماشه ای معمولاً هنگام لمس دردناک هستند. بنابراین، قبل از سوزن زدن، ممکن است در زمانی که فیزیوتراپیست نقطه مدنظر را پیدا میکند، کمی احساس درد داشته باشید. بیشتر بیماران وارد شدن سوزن به بدن را احساس نمی‌کنند. فقط در برخی افراد سوزن می‌تواند یک احساس سریع (معمولا کمتر از یک ثانیه) به صورت یک انقباض ایجاد کند که ممکن است باعث ناراحتی جزئی شود.
این روش ارتباطی با طب سوزنی ندارد و تنها شباهت آنها به یکدیگر استفاده از سوزن برای درمان است. طب سوزنی سنتی بر متعادل کردن جریان انرژی در بدن تمرکز دارد، در حالی که هدف از درای نیدلینگ آزاد کردن تنش عضلانی به منظور کاهش درد و بازیابی عملکرد مناسب بدن است. سوزن‌ها ما را قادر می‌سازند تا به قسمت‌هایی از عضله وارد شویم که با هیچ تکنیک دیگری نمی‌توانیم به آنها دست پیدا کنیم.
الکتروتراپی چیست؟
الکتروتراپی به معنای استفاده از جریان الکتریکی برای ایجاد اثرات درمانی بر روی بدن است. این روش درمانی برای مدیریت درد، تحریک عضلات، کاهش تورم و افزایش جریان خون مفید است. رایج‌ترین شکل الکتروتراپی، تحریک الکتریکی عصب از راه پوست (TENS) است. این روش برای تسکین درد بدون استفاده از دارو به کار گرفته میشود.
درد پیامی است که از ناحیه آسیب دیده بدن از طریق نخاع به مغز ارسال میشود. در الکتروتراپی سیگنال‌هایی از طریق پوست و با استفاده از الکترودها به اعصاب فرستاده می‌شوند تا درک شما از درد را تغییر دهند. الکتروتراپی با تحریک اعصاب برای منحرف کردن آنها از ارسال سیگنال‌های درد به مغز یا با تحریک مغز برای تولید مسکن‌های طبیعی (اندورفین) به تسکین درد کمک میکند. هرچه فرکانس کمتر باشد، جریان عمیق‌تر به پوست نفوذ میکند؛ در نتیجه فرد ناراحتی بیشتری در حین انجام فیزیوتراپی احساس میکند، اما تسکین طولانی مدتی به دنبال خواهد داشت.
این روش برخلاف استفاده از داروهای مسکن، عوارض جانبی ندارد. در سال‌های اخیر الکتروتراپی به طور فزاینده‌ای برای درمان بسیاری از دردهای حاد از جمله زانو درد استفاده شده است.
فیزیوتراپی زانو با دستگاه اولتراسوند
مطالعات نشان داده است که امواج اولتراسوند (فراصوت) در کنار کاربردی که در سونوگرافی تشخیصی و تصویربرداری بارداری دارند، برای تشخیص و درمان مشکلات اسکلتی-عضلانی از جمله درد، آسیب مفاصل و اسپاسم عضلانی نیز مفید هستند. در این روش، پروب دستگاه اولتراسوند با کمک ژل مخصوص روی ناحیه آسیب دیده قرار داده شده و به آرامی حرکت میکند. امواج با استفاده از پروب به ناحیه مدنظر منتقل و باعث ایجاد ارتعاشاتی در سلول‌ها میشود. این ارتعاشات سبب بهبود ترمیم بافت و کاهش درد میشود.
مطالعات نشان داده است که اولتراسوند یکی از تکنیک‌های فیزیوتراپی است که تسکین درد و بهبود عملکرد زانو را به همراه دارد. فیزیوتراپی زانو با دستگاه اولتراسوند عوارض ندارد، اما قرار گرفتن در معرض اولتراسوند با شدت کم برای مدت طولانی ممکن است باعث سوختگی سطحی روی پوست شود. بنابراین، پزشکان معمولاً اطمینان حاصل می‌کنند که پروب اولتراسوند هنگام تماس با پوست در حال حرکت باشد.
مگنت تراپی
مگنت تراپی یک روش درمانی غیر تهاجمی و ایمن است که از میدان مغناطیسی برای بهبود شرایط بیمار و کاهش درد استفاده میکند. سلول‌ها و سیستم کلوئیدی بدن حاوی یون‌هایی هستند که می‌توانند تحت تاثیر نیروهای مغناطیسی قرار بگیرند. هنگامی که بافت در معرض میدان مغناطیسی پالسی قرار می‌گیرد، جریان الکتریکی ضعیفی به بدن القا میشود و تمام سلول‌هایی را که در معرض آن هستند، فعال میکند. این فعالسازی نتایجی به همراه دارد که در ادامه به آنها اشاره میکنیم:
- با بهبود نفوذپذیری غشای سلولی، متابولیسم سلولی را تحت تاثیر قرار می‌دهد و سرعت جذب را بالا می‌برد.
- به بهبود شکستگی‌های استخوانی و التیام زخم‌ها کمک میکند.
- برای التهاب‌های حاد و مزمن اثر ضد التهابی دارد. این می‌تواند برای افراد مبتلا به اختلالات التهابی مزمن مانند آرتریت روماتوئید و دیگر بیماریهای رماتیسمی مفید باشد.
- میدان مغناطیسی پالسی انتقال حس درد از اعصاب به سیستم عصبی مرکزی را کاهش می‌دهد و باعث تسکین درد میشود (به عنوان یک مسکن عمل میکند).
- در عرض چند دقیقه، رگهای خونی در ناحیه آسیب دیده را باز و منبسط میکند و گردش خون را بهبود میبخشد.
- استرس را در سیستم اسکلتی-عضلانی کاهش می‌دهد (اثر آرامش بخشی).
توجه به این نکته ضروری است که مگنت تراپی، درمان قطعی برای بیماری‌ها نیست؛ بلکه ابزار موثری برای کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی بیماران می‌باشد. مطالعات نشان داده‌اند که بیماران مبتلا به آرتروز یا ساییدگی زانو پس از جلسات مگنت تراپی تسکین درد قابل ملاحظه ای را تجربه کرده‌اند.
شاک ویو تراپی
شاک ویو تراپی یک روش درمانی موثر و غیر تهاجمی نسبتاً جدید است که در درمان بیماریهای اسکلتی-عضلانی استفاده میشود و نتایج امیدوارکننده‌‌ای را در مدیریت زانو درد و خار پاشنه نشان داده است. این روش با ارسال امواج صوتی با انرژی بالا و الگوی ضربه‌ای به ناحیه آسیب دیده سبب بهبود خون رسانی، کاهش التهاب مفصل، افزایش تولید کلاژن و تحریک روند بهبودی میشود. در نتیجه بیماران درد و ناراحتی کمتری را در زانوهای خود تجربه می‌کنند. به طور کلی، شاک ویو تراپی یک گزینه درمانی ایمن و موثر برای زانو درد است. از جمله مزایای این روش فیزیوتراپی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- غیر تهاجمی
- نسبتاً بدون درد
- ترویج بازسازی بافت
- کاهش و مدیریت درد
- بهبود تحرک و عملکرد مفصل
- کاهش التهاب
- از بین بردن چسبندگی‌ها
- موثر برای طیف وسیعی از آسیب‌ها و شرایط
لیزر درمانی
لیزر درمانی یک تکنیک فیزیوتراپی غیر تهاجمی است که از امواج لیزر برای تحریک بافت استفاده میکند. لیزر درمانی را می‌توان برای درمان طیف گسترده‌ای از ناهنجاری‌ها از جمله آرتروز زانو، تاندونیت، بورسیت و کشیدگی عضلات و رباط‌ها استفاده کرد. در این روش فوتون‌های نور لیزر از لایه‌های پوست عبور و به عمق بافت نفوذ میکند. سپس توسط سلول‌ها جذب شده و به ATP (آدنوزین تری فسفات) تبدیل میشود. ATP منبع انرژی سلول‌ها است که برای عملکرد و رشد به آن نیاز دارند. لیزر درمانی همچنین گردش خون را افزایش می‌دهد که این موضوع باعث میشود مواد مغذی و اکسیژن بیشتری به آن ناحیه برسد و باعث بازسازی، کاهش درد و التهاب و کاهش زمان بهبودی شود.
فیزیوتراپی با استفاده از لیزر پرتوان یا کم توان انجام میشود. در صورتی که توان خروجی کمتر از 0.5 وات باشد، به آن لیزر تراپی کم توان (LLLT) و در صورتی که لیزر با توان خروجی بیشتر از 0.5 وات استفاده شود به آن لیزرتراپی پرتوان (HPLT) گفته میشود. لیزر پرتوان به دلیل توان بالاتر می‌تواند منجر به افزایش موضعی دمای بافت به بیش از 42 درجه سانتیگراد شود. اما لیزر کم توان اغلب به عنوان لیزر سرد شناخته میشود؛ زیرا در طول درمان گرما ایجاد نمی‌کند. لیزرهای پرتوان قادر به درمان نواحی وسیع تر و عمیق تری نسبت به لیزرهای کم توان هستند.
فیزیوتراپی زانو با دستگاه لیزر یکی از روش‌هایی است که برای تسکین درد و کمک به ترمیم بافتی بیماران مبتلا به ساییدگی زانو در دسترس است. انواع دیگر زانو درد نیز از طریق لیزر درمانی قابل درمان هستند. لیزر درمانی معمولاً به عنوان بخشی از یک برنامه درمانی جامع استفاده میشود که ممکن است شامل روش‌های دیگری مانند ماساژ، ورزش و الکتروتراپی نیز باشد.
ورزش درمانی
ورزش ابزار اصلی برای درمان زانو درد در فیزیوتراپی است. در این رویکرد از تمرینات ورزشی هدفمند برای کمک به تقویت عضلات و بهبود تحرک زانو و سایر قسمت‌های آسیب دیده استفاده میشود. فیزیوتراپیست شما ممکن است برای کمک به درد زانو تمرین‌هایی را در جهت تقویت و کشش عضلات، افزایش دامنه حرکتی و بهبود تعادل تجویز کند. درمانگر به شما خواهد گفت که هر چند وقت یکبار تمرینات خود را در خانه انجام دهید و پیشرفت شما را در طول درمان کنترل میکند.
گرما و سرما درمانی
یکی دیگر از انواع فیزیوتراپی زانو استفاده از گرما و سرما است. در این روش از گرما برای شل کردن عضلات و کاهش درد و از سرما برای بی حس کردن ناحیه و کاهش التهاب استفاده میشود. عوامل خنک کننده با باریک کردن رگهای خونی، جریان خون را کاهش می‌دهند. این موضوع می‌تواند به کاهش تورم و التهاب در ناحیه آسیب دیده کمک کند. دمای سطح پوست نیز کاهش می‌یابد که یک اثر ضد درد یا بی‌حس کننده دارد و می‌تواند نقش مهمی در مدیریت درد داشته باشد. از طرفی گرما با گشاد کردن رگهای خونی و افزایش جریان خون به رساندن مواد مغذی و اکسیژن به سلول‌‌های ناحیه تحت درمان کمک میکند. این موضوع سبب تسهیل حذف مواد زائد سلولی و ترویج روند بهبودی میشود. گرما را می‌توان با استفاده از کیسه آب گرم یا لامپ حرارتی اعمال کرد. سرما را نیز می‌توان با استفاده از کمپرس یخ اعمال کرد.
همانطور که گفتیم سرما و گرما می‌توانند به کاهش درد، کمک به بهبود بافت، مدیریت تورم و بهبود انعطاف‌پذیری کمک کنند؛ اما استفاده نادرست از آنها می‌تواند آسیب را تشدید کند و زمان بهبودی را به تاخیر بیندازد. بنابراین انتخاب یک روش درمانی مناسب یکی از وظایف فیزیوتراپیست است تا بهترین نتیجه را برای شما به همراه داشته باشد.
مدت زمان فیزیوتراپی زانو
توجه داشته باشید که تعداد جلسات فیزیوتراپی مورد نیاز هر فرد ممکن است بسته به شرایط فرد و ماهیت بیماری متفاوت باشد. برخی از افراد ممکن است تنها به چند جلسه برای دستیابی به نتایج دلخواه خود نیاز داشته باشند، در حالی که برخی دیگر ممکن است به یک برنامه درمانی طولانی تر نیاز داشته باشند. معمولاً بهبود آسیب بافت‌های نرم بین شش تا هشت هفته طول می‌کشد. البته ممکن است چند هفته اضافی برای ارزیابی آسیب و اطمینان از عدم وجود هیچ مشکل اساسی دیگری برای بیمار تجویز شود. برای بیماری‌‌هایی مانند ساییدگی زانو، درمان ممکن است تا آخر عمر ادامه داشته باشد و برای جلوگیری از بدتر شدن علائم و کاهش درد نیاز به مشاهده مداوم دارند.
آیا فیزیوتراپی درد دارد؟
علیرغم مزایای ثابت شده فیزیوتراپی، بسیاری از افرادی که به فیزیوتراپی نیاز دارند از آن اجتناب می‌کنند. یکی از رایج ترین دلایلی که افراد از فیزیوتراپی اجتناب می‌کنند، ترس از درد در طول درمان است. اکثر افرادی که فیزیوتراپی را تجربه کرده‌اند، گفته‌اند که فیزیوتراپی درد ندارد و هیچ دردی را تجربه نکرده‌اند. با این حال، برخی گفتند که ناراحتی جزئی داشتند. این در واقع فقط به نوع درمانی که دریافت می‌کنید بستگی دارد و اینکه درمان کامل با جلسات فیزیوتراپی و از بین بردن علت آسیب نیاز به استفاده از منوال تراپی پیشرفته و تخصصی دارد که شاید احساس درد جزئی در حین این نوع درمان را داشته باشید.
انواع فیزیوتراپی زانو در کلینیک فیزیوتراپی نوید
اگر به دنبال یک مرکز فیزیوتراپی شمال تهران هستید، کلینیک نوید مقصد برتر شما برای دریافت بهترین خدمات فیزیوتراپی زانو می‌باشد. ما در کلینیک فیزیوتراپی نوید در ارائه مراقبت‌های جامع برای کمک به بهبودی شما تخصص داریم. خدمات ما شامل برنامه‌های درمانی اختصاصی، متناسب با نیاز‌های خاص هر فردی است که با آسیب‌های ورزشی، آرتروز، عوارض پس از جراحی یا درد عمومی زانو دست و پنجه نرم میکند. برای اطلاع از هزینه فیزیوتراپی زانو و کسب اطلاعات بیشتر با شماره‌های کلینیک تماس بگیرید. سلامتی شما دغدغه اصلی تیم ماست.
