بیماری بلانت یا زانوی پرانتزی چیست؟

بیماری بلانت که بیشتر با نام زانوی پرانتزی شناخته می‌شود، یک اختلال رشدی در استخوان درشت نی (تیبیا) است که باعث می‌شود ساق پا به سمت بیرون زاویه پیدا کند و دچار خمیدگی ‌شود. این بیماری در هر زمانی در طول فرآیند رشد می‌تواند افراد را تحت تاثیر قرار دهد؛ اما در کودکان کمتر از 4 سال و در نوجوانان شایع تر است. بر خلاف بیماری Bowlegs که با رشد کودک زانوها تمایل دارند صاف شوند، در صورت عدم درمان زانوی پرانتزی شرایط بیمار به تدریج بدتر می‌شود و حتی می‌تواند باعث خمیدگی‌های خیلی شدید شود.

علت بروز زانوی پرانتزی

تا به امروز یافته‌ها نشان داده است که عوامل مکانیکی و ژنتیکی می‌توانند سبب بروز این بیماری شوند. در بیشتر موارد نیروهای مکانیکی که در نتیجه چاقی و اضافه وزن در دوران کودکی به ساق پای فرد وارد می‌شود، مسبب این بیماری است. این موضوع را می‌توان با بررسی اثرات افزایش وزن بر روی صفحات رشد توصیف کرد. اعمال نیروهای فشاری شدید به استخوان تیبیا سبب مهار رشد این استخوان می‌شود. به این صورت که سمت خارجی استخوان به رشد خود ادامه می‌دهد، اما سمت داخلی آن رشد نمی‌کند. این رشد ناهموار باعث می‌شود که استخوان درشت نی به جای آنکه به صورت مستقیم رشد کند به سمت بیرون خم شود. البته باید توجه داشت که علت رشد ناکافی صفحات رشد درشت نی می‌تواند به ژنی مرتبط باشد که از والدین به ارث رسیده است.

علائم زانوی پرانتزی

مسلماً اولین علامت این بیماری خم شدن زانو به شکل حرف C است. سایر علائم عبارتند از:

• خم شدن انگشتان پا به سمت داخل 
• خمیدگی در کودکان نوپا باعث ایجاد درد نمی‌شود، اما نوجوانان ممکن است احساس زانو درد داشته باشند که با فعالیت بدنی بدتر می‌شود. 

در نهایت در صورت عدم اصلاح زانوی پرانتزی، فرد ممکن است دچار مشکلات زیر شود:

• آرتروز زانو
• مشکل در راه رفتن
• آسیب مفاصل و اعصاب

Translation is too long to be saved

چه کسانی بیشتر در خطر ابتلا به این بیماری هستند؟

• اکثر افرادی که به زانوی پرانتزی مبتلا می‌شوند، اضافه وزن دارند یا خیلی سریع وزن اضافه کرده‌اند. 
• این بیماری در کودکانی که از سنین پایین شروع به راه رفتن کرده‌اند، شایع‌تر است. 
• سطوح پایین ویتامین D نیز می‌تواند منجر به این بیماری شود. 
• به نظر نمی‌رسد که یک عامل ژنتیکی شناخته شده مربوط به این بیماری وجود داشته باشد؛ اما دیده شده که در افرادی که یکی از اعضای خانواده این بیماری را داشته‌اند، شایع‌تر است. 
• این بیماری اصولا در مردان زودتر از زنان اتفاق می‌افتد. 
• این بیماری در کودکان آفریقایی بسیار شایع است.

طبقه بندی

بیماران مبتلا به زانوی پرانتزی به دو دسته تقسیم می‌شوند: کودکان زیر 4 سال و بیماران بالای 4 سال.

1-کودکان زیر 4 سال: توجه داشته باشید که زانوی پرانتزی در کودکان زیر 2 سال نسبتا طبیعی است و نوزادان و کودکان نوپا به طور طبیعی پاهای خمیده‌ای دارند. اما خمیدگی پاهایشان زمانی که کودک شروع به راه رفتن می کند (بین 18 تا 24 ماهگی)، صاف می‌شود. 

پس در سنین زیر 4 سال هر خمیدگی زانویی به معنای بیماری پا پرانتزی نیست. در واقع اگر خمیدگی زانوی کودک با گذشت زمان بهبود نیافت و در عوض با گذشت زمان بدتر شد، کودک مبتلا به بیماری زانوی پرانتزی شده است. 

برخی از مشخصه‌های این دسته به شرح زیر است:

• بین سنین نوزادی تا 3 سالگی رخ می‌دهد.
• معمولا در هر دو پا رخ می‌دهد.
• تغییر شکل فقط در استخوان ساق پا است.
• این دسته شایع تر از دسته دوم است.

2- گروه دوم بیمارانی هستند که بعد از 4 سالگی دچار این بیماری می‌شوند. این دسته را نیز می‌توان به دو گروه نوجوانان (4 تا 10 سالگی) و جوانان (بعد از 10 سالگی) طبقه‌بندی کرد. در این دسته، بیشتر زانوی پرانتزی یک طرفه (یک پا) دیده می‌شود و بدشکلی معمولا در هر دو استخوان ران (فمور) و ساق پا (درشت نی) رخ می‌دهد.

تفاوت زانوی پرانتزی و زانوی ضربدری

زانوی ضربدری به وضعیتی گفته می‌شود که در آن پای فرد به سمت داخل دچار خمیدگی شود. به صورتی که در حالی که مچ پاها از هم جدا هستند، زانوها یکدیگر را لمس می‌‌کنند. اما زانوی پرانتزی حالتی است که پاها مانند یک کمان به سمت خارج خم می‌شوند و هنگامی که مچ پاها در کنار هم قرار می‌گیرند، فاصله قابل توجهی بین زانوها وجود دارد.

تشخیص زانوی پرانتزی

درمان زانوی پرانتزی اگر به موقع انجام نشود، خمیدگی پا بدتر می‌شود. بنابراین تشخیص زودهنگام بسیار مهم است. تشخیص این بیماری بر اساس شرح حال کامل بیمار، معاینات فیزیکی و عکس برداری با اشعه ایکس در حالت ایستاده انجام می‌شود. در رادیوگرافی، تصویری از ساق پا (از مفصل ران تا مچ پا) گرفته می‌شود تا پزشک الگوهای رشد غیرطبیعی استخوان درشت نی را که نشانه بیماری پا پرانتزی است، جستجو کند. تصاویر اشعه ایکس همچنین به پزشک کمک می‌کند تا شدت خمیدگی را اندازه گیری کند.

راه درمان زانوی پرانتزی

نحوه درمان پا پرانتزی توسط پزشکان بستگی به سن فرد و میزان پیشرفت بیماری دارد. کودکان خردسال ممکن است به سادگی با پوشیدن بریس‌های پا درمان شوند. اما بسیاری از کودکان و نوجوانان به جراحی زانوی پرانتزی نیاز خواهند داشت. هدف از درمان زانوی پرانتزی، اصلاح بدشکلی و بهبود هم ترازی کلی پاها است.

درمان زانوی پرانتزی بدون جراحی: استفاده از بریس

در بسیاری از موارد اولین راه درمان، اصلاح زانوی پرانتزی بدون جراحی و با کمک بریس‌ها است. برای کودکانی که قبل از 3 سالگی دچار انحراف زانو و پا پرانتزی می‌شوند، بریس ممکن است موثر باشد. نتایج استفاده از بریس معمولاً طی یک سال قابل مشاهده است و در صورت مشاهده تغییرات موفقیت آمیز، معمولاً برای 18-24 ماه استفاده می‌شود. با این حال، بریس ممکن است جوابگو نباشد. به عنوان مثال بریس نتایج خوبی برای بیمارانی که فقط در یک پا خمیدگی دارند (زانوی پرانتزی یک طرفه) نشان داده است؛ اما در درمان بیمارانی که هر دو پای آنها درگیر است و همچنین در کودکان چاق، کمتر موثر بوده است.

درمان زانوی پرانتزی با فیزیوتراپی

فیزیوتراپی نقش مهمی در مدیریت این بیماری دارد و شامل موارد زیر است:

• اگر لازم است که بیمار از هر وسیله کمکی مانند بریس یا عصا استفاده کند، فیزیوتراپیست نحوه استفاده صحیح از آن را آموزش می‌دهد.
• همچنین فیزیوتراپیست‌ها در ارزیابی بیومکانیکی و تجزیه و تحلیل راه رفتن بیماران مهارت دارند، بنابراین بخش بعدی درمان شامل تجزیه و تحلیل الگوی راه رفتن بیمار خواهد بود. 
• از آنجا که تراز غیر طبیعی پاها باعث عدم تعادل عضلانی فرد می‌شود، برخی تمرینات قدرتی و کششی برای رفع این عدم تعادل انجام شود. 
• اگر بیمار کودک است، فیزیوتراپیست به والدین آموزش می‌دهد که چگونه فعالیت‌هایی را در بازی روزانه یا روال عادی کودک بگنجانند که به اصلاح انحراف زانو و رفع عدم تعادل کمک کند. 
• ممکن است تمریناتی برای تقویت لگن و قسمت‌های مرکزی بدن انجام شود؛ زیرا این نواحی کنترل کننده‌های اصلی موقعیت اندام تحتانی هستند. ضعف عضلات این نواحی می‌تواند به طور قابل توجهی به پیشرفت انحراف زانو کمک کند. 
• تمریناتی نیز برای بهبود دامنه حرکتی انجام می‌شود. این موضوع به تنهایی سبب درمان پا پرانتری نمی‌شود، اما فعالیت بدنی را آسان‌تر می‌کند و ممکن است به جلوگیری از پیشرفت بیشتر بدشکلی کمک کند.
• اگر بیماری زانوی پرانتزی ناشی از اضافه وزن فرد باشد، فیزیوتراپیست در زمینه کاهش وزن نیز به او کمک خواهد کرد. در صورت لزوم، فرد به یک متخصص تغذیه ارجاع داده می‌شود.

با تیم متخصص کلینیک فیزیوتراپی نوید تسکین درد و بهبودی را در کمترین زمان و با استفاده از موثرترین تکنیک‌های فیزیوتراپی روز دنیا تجربه کنید. فیزیوتراپیست‌های مجرب ما برای طیف وسیعی از بیماری‌ها از درد سیاتیک و سایر مشکلات عصبی گرفته تا آسیب‌های عضلانی، آرتروز زانو و اصلاح انحرافات زانو خدمات جامع و موثری را ارائه می دهند. برای کسب اطلاعات بیشتر به بخش خدمات وبسایت مراجعه فرمایید یا با شماره 02122571557 تماس بگیرید.

جراحی زانوی پرانتزی

اگر استفاده از بریس و فیزیوتراپی زانو به خودی خود نتایج مطلوبی را به همراه نداشته باشند، ممکن است پزشک جراحی زانوی پرانتزی را توصیه کند. کودکانی که ناهنجاری‌های شدید دارند و کسانی که امکان استفاده از بریس ندارند نیز ممکن است نیاز به جراحی داشته باشند. چندین عمل جراحی برای درمان این بیماری در دسترس است، از جمله جراحی استئوتومی و جراحی همی اپی فیزیودز.

استئوتومی: روشی است که شامل برش و تنظیم مجدد استخوان برای قرار دادن آن در وضعیت طبیعی‌تر است. این نوع جراحی معمولاً تغییر شکل را بلافاصله اصلاح می‌کند. در این روش، استخوان درشت نی درست زیر مفصل زانو بریده می‌شود، مجدداً در موقعیت اصلاح شده قرار می‌گیرد و یک صفحه یا پیچ روی پا قرار می‌گیرد تا زمانی که استخوان به حالت صاف ترمیم شود. 

همی اپی فیزیودز: این روش، تغییر شکل را در طول زمان اصلاح می‌کند. در این روش، صفحات فلزی کوچک در سراسر سمت سالم صفحات رشد قرار می‌گیرند تا رشد در آن سمت استخوان درشت نی، متوقف شود. این کار باعث می‌شود تا فقط سمت آسیب دیده و غیر طبیعی استخوان درشت نی رشد کند و خمیدگی به مرور زمان اصلاح شود. 

بعد از جراحی زانوی پرانتزی به چه نکاتی باید توجه شود؟

• پس از جراحی، ممکن است پای بیمار گچ گرفته شود و برای مدتی لازم باشد که از عصا استفاده کند.
• پس از جراحی بیمار به فیزیوتراپی نیاز خواهد داشت. فیزیوتراپی بخش مهمی از درمان است و اکثر بیماران پس از ترک بیمارستان سه بار در هفته به درمانگر خود مراجعه می‌کنند. فیزیوتراپی کمک می‌کند تا اطمینان حاصل شود که بافت‌های نرم اطراف با التیام استخوان، انعطاف پذیر باقی می‌مانند و قدرت عضلانی حفظ می‌شود. 
• با توجه به اینکه این خطر وجود دارد که خمیدگی پس از درمان مجدداً بازگردد، بنابراین بیمار می‌بایست قرار ملاقات‌های منظمی با پزشک خود داشته باشد تا اثربخشی درمان او بررسی شود.
• خبر خوب این است که اکثر نوجوانانی که برای درمان پا پرانتری جراحی می‌‌شوند، می‌توانند به تمام فعالیت‌های عادی خود حتی ورزش‌های رقابتی بازگردند.

چگونه از فرزندم بعد از جراحی مراقبت کنم؟

 پس از جراحی زانوی پرانتزی، مهم است که محل جراحی را از نظر عفونت تحت نظر داشته باشید و مطمئن شوید که بیمار برای اعمال وزن و راه رفتن تحت برنامه فیزیوتراپیست عمل می‌کند. فشار بیش از حد به محل جراحی می‌تواند باعث جابجایی استخوان و عدم بهبود صحیح آن شود.

راه‌های پیشگیری از ابتلا به زانوی پرانتزی

هیچ راه شناخته شده‌ای برای پیشگیری از این بیماری وجود ندارد، اما می‌توانید با رعایت موارد زیر تا حدی از کودک خود در برابر آن محافظت کنید:

• از یک رژیم غذایی سالم و متعادل برای کودک استفاده کنید.
• مراقب وزن کودک خود باشید. حفظ وزن مناسب می‌تواند در محافظت از استخوان‌ها و مفاصل بسیار موثر باشد.
• توجه داشته باشید که کودک ویتامین D و کلسیم کافی را دریافت کند.