تغییر شکل زانو می‌تواند باعث درد، ناراحتی و اختلال در راه رفتن شود. علاوه بر این می‌تواند باعث شود که برخی افراد نسبت به ظاهر خود احساس بدی داشته باشند. انواع مختلفی از ناهنجاری‌های زانو وجود دارد. یکی از رایج ترین این ناهنجاری‌ها، زانوی ضربدری است. در ادامه به بررسی بیشتر این بیماری و بهترین راه‌های درمان آن می پردازیم.
زانوی ضربدری چیست؟
زانوی ضربدری یک ناهنجاری در ساق پا است که در آن زانوها به سمت داخل به سمت یکدیگر خم می‌شوند. در این وضعیت وقتی فرد زانوهای خود را کنار هم قرار می دهد، مچ پاهای او با یکدیگر فاصله دارند. زانوی ضربدری معمولاً در هر دو پا اتفاق میفتد، اما در برخی موارد ممکن است فقط یک زانو را درگیر کند.
در چه شرایطی زانوی ضربدری طبیعی است؟
زانوی ضربدری اغلب به عنوان بخشی طبیعی از رشد و تکامل کودک اتفاق می‌افتد. بنابراین، کودکان نوپا تا سنین دبستان اغلب این مشکل را دارند که به ندرت جدی است و معمولاً تا زمانی که کودک 7 یا 8 ساله می‌شود، این وضعیت خود به خود از بین می‌رود. در صورتیکه مشکل بعد از این سن برطرف نشد، فرد نیازمند اقدامات درمانی جدی است.
تفاوت زانوی ضربدری و زانوی پرانتزی
به منظور درک تفاوت این دو ناهنجاری ابتدا باید تراز طبیعی پاها را درک کنیم. در شرایط عادی، هنگام ایستادن لگن، زانو و مچ پا همه روی یک خط مستقیم قرار می‌گیرند. به عبارت دیگر، وقتی خطی از باسن تا مچ پا می کشید، آن خط مستقیماً از مرکز زانو عبور می‌کند. اگر آن خط از خارج زانو عبور کند، به این حالت زانوی ضربدری می‌گویند و اگر آن خط از داخل زانو بگذرد، به این حالت زانوی پرانتزی می‌گویند.
علائم و نشانه‌های زانوی ضربدری
- زانوها به سمت داخل متمایل می‌شوند.
- حتی زمانی که زانوها با هم تماس دارند، مچ پاها از هم باز می‌مانند.
- الگوی راه رفتن غیر معمول است.
- پاها به سمت بیرون می‌چرخند.
- مفاصل سفت یا دردناک می‌شوند.
- دامنه حرکتی در لگن کاهش می‌یابد.
- تعادل زانو به هم میخورد.
علل بروز زانوی ضربدری
زانوی ضربدری می‌تواند ناشی از یک اختلال ژنتیکی مادرزادی یا رشدی باشد یا پس از عفونت یا آسیب تروماتیک به زانو ایجاد شود. علل رایج پای ضربدری عبارتند از:
- اختلالات متابولیک استخوان
- تروما
- ساییدگی زانو
- عفونت استخوان (استئومیلیت)
- راشیتیسم (بیماری استخوان ناشی از کمبود ویتامین D یا کلسیم)
- آسیب رسیدن به صفحات رشد
- تومورهای خوش خیم استخوان
- شکستگی‌هایی که با تغییر شکل بهبود می‌یابند و می‌توانند باعث چرخش زانو به سمت داخل شوند.
- اضافه وزن یا چاقی نیز می‌تواند فشار بیشتری بر روی زانوها وارد کند و سبب تغییر شکل زانو شود.
عوارض زانوی ضربدری
با گذشت زمان، فشار اضافی که در نتیجه انحراف زانو به رباط‌ها و ماهیچه‌‌ها وارد می‌شود می‌تواند باعث تغییر شکل بیشتر استخوان، تخریب پیشرونده مفصل زانو و درد در مچ یا سایر قسمت‌های پا شود. همچنین ممکن است سبب بی ثباتی و عدم تعادل فرد هنگام راه رفتن شود. از طرفی در افراد مبتلا به ناهنجاری زانوی ضربدری ممکن است اختلاف در طول پا وجود داشته باشد که این موضوع نیز بیشتر سبب عدم تعادل هنگام راه رفتن می‌شود.
بنابراین اگر انحراف زانو دارید یا در ناحیه زانو احساس درد دارید، بهترین کار این است که با یک پزشک مشورت و در مورد گزینه‌های درمانی صحبت کنید. هر چه زودتر به دنبال درمان باشید، شانس بیشتری برای بهبود و کاهش درد دارید. علاوه بر این فشار اضافی روی زانو، شما را در معرض خطر ابتلا به آرتروز در مراحل بعدی زندگی قرار می‌دهد. بنابراین توصیه می‌شود در اسرع وقت با پزشک خود صحبت کنید. متخصصان ما در کلینیک نوید آماده ارائه خدمات لازم برای درمان این بدشکلی هستند. برای مشاوره و کسب اطلاعات بیشتر با ما تماس بگیرید.
انواع زانوی ضربدری
طبقه بندی زانوی ضربدری بر اساس شدت تغییر شکل و درجه انحراف انجام می‌شود.
- درجه I: انحراف کمتر از 10 درجه
- درجه II: انحراف بین 10 تا 20 درجه
- درجه III: انحراف بیشتر از 20 درجه
تشخیص زانوی ضربدری
اگر کودک 2 تا 4 ساله باشد و هر دو پا به یک میزان به سمت داخل متمایل شده باشد، احتمالاً آزمایش خاصی انجام نخواهد شد. زیرا در اغلب اوقات، زانوی ضربدری به سادگی بخشی از فرایند رشد کودک است و پس از سنین 7 یا 8 سالگی برطرف می‌شود. البته پزشک معاینات لازم را برای اطمینان از اینکه انحراف با رشد کودک برطرف می‌شود و کودک مشکلات ریشه‌ای و نگران کننده ندارد، انجام می‌دهد. اما برخی از کودکان ممکن است نیاز به معاینات و درمان جدی و فوری داشته باشند. موارد زیر شرایطی هستند که کودک حتما نیاز به اقدامات درمانی مناسب دارد:
- کودکانی که بعد از 7 سالگی وضعیت زانوی آن‌ها بدتر می‌شود.
- کودکانی که یک زانوی آن‌ها بیشتر از دیگری دارای انحراف باشد.
- زانوی ضربدری که قبل از 2 سالگی یا بعد از 7 سالگی ایجاد شود.
- زمانی که فرد احساس درد، عدم تعادل، ضعف یا مشکل در راه رفتن و دویدن داشته باشد.
پزشک ابتدا سوالاتی در مورد سابقه خانوادگی، شدت و محل درد می‌پرسد. در طول معاینه فیزیکی، پزشک نحوه ایستادن، راه رفتن و طول پاهای فرد را مشاهده و بررسی می‌کند. در برخی موارد، پزشک ممکن است برای بررسی ساختار استخوان، تصاویر MRI یا اشعه ایکس را تجویز کند. این تصاویر برای بررسی دقیق و جستجوی شکستگی‌های احتمالی یا راشیتیسم تجویز می‌شود. همچنین اگر بیمار مشکوک به راشیتیسم باشد، آزمایش خون می‌تواند به تشخیص آن کمک کند.
مدیریت و درمان زانوی ضربدری
هدف از درمان پای ضربدری اصلاح تراز اندام، توقف پیشرفت بیماری و کاهش خطر تخریب مفصل خواهد بود. در ادامه ابتدا به روش‌های غیرتهاجمی درمان زانوی ضربدری و سپس به روش‌های جراحی آن می‌پردازیم.
1-دارودرمانی
درمان زانوی ضربدری به علل و شدت علائم بیمار بستگی دارد. درمان اولیه ممکن است شامل تجویز داروهای ضد التهابی برای مدیریت درد باشد. از طرفی اگر این بیماری به دلیل کمبود ویتامین D یا چاقی باشد، پزشک ممکن است مکمل ویتامین D یا یک رژیم غذایی برای کاهش وزن را برای اصلاح شرایط اولیه که باعث پای ضربدری شده است، تجویز کند. چاقی می‌تواند فشار بیشتری بر زانوهای فرد وارد کند و بدشکلی زانو را بدتر می‌کند.
2- استفاده از ارتز یا بریس برای اصلاح پای ضربدری
اگر طول پاهای فرد در نتیجه بیماری زانوی ضربدری نابرابر شده باشد، استفاده از کفش مناسب در سمت کوتاه‌‌تر می‌تواند طول پای فرد را یکسان کرده و به منظم کردن راه رفتن او کمک کند. همچنین ممکن است درد پا را تسکین دهد. برای کودکانی که ناهنجاری آن‌ها تا سن 8 سالگی برطرف نمی‌شود، یک بریس یا یک آتل ممکن است به رشد استخوان کمک کند.
3-درمان زانوی ضربدری با فیزیوتراپی
رویکرد بعدی، درمان زانوی ضربدری با فیزیوتراپی است. اگر این عارضه به دلیلی غیر از ژنتیک ایجاد شده باشد، فیزیوتراپی ممکن است گزینه‌ای برای بهبود باشد. فیزیوتراپی سبب تراز مناسب پا، تثبیت زانوها، تقویت عضلات پاها و بهبود راه رفتن فرد می‌شود.
- پزشک یا فیزیوتراپیست ابتدا راه رفتن فرد را ارزیابی می‌کند و تمرین‌هایی را برای تقویت عضلات پا، لگن و ران پیشنهاد می‌دهد.
- تمرین‌های کششی نیز ممکن است تجویز شود؛ زیرا در تسکین علائم فرد مفید است.
- از طرفی تمرینات قدرتی ساده مانند بالا بردن پا در حالت نشسته یا خوابیده می‌تواند جزئی از برنامه درمانی فرد برای درمان پای ضربدری باشد.
- ممکن است از گرما برای تسکین زانو درد استفاده شود.
4-اصلاح زانوی ضربدری با جراحی
جراحی معمولاً اولین انتخاب برای درمان پای ضربدری نیست. جراحی برای موارد شدید و مواردی که دارو درمانی، فیزیوتراپی زانو و کاهش وزن درد را تسکین نمی‌دهد، استفاده می‌شود.
برای کودکان، پزشکان از روشی به نام جراحی Guided growth استفاده می‌کنند. به این صورت که جراح یک قطعه فلزی کوچک را وارد زانو می‌کند و این صفحه فلزی به رشد استخوان در جهت صحیح کمک می‌کند. هنگامی که استخوان به درستی تراز شد، جراحی مجددی برای برداشتن صفحه فلزی انجام می‌شود.
بزرگسالان و نوجوانان نیز ممکن است نیاز به استئوتومی داشته باشند. این روش شامل بریدن استخوان ران برای تنظیم مجدد زانو و اصلاح موقعیت آن است. بهبودی پس از جراحی می‌تواند طولانی باشد و از 6 تا 12 ماه متغیر است. جلسات فیزیوتراپی زیر نظر پزشک در دوران پس از عمل نیز می‌تواند به بهبود سریعتر شرایط بیمار کمک کند.
در موارد نادر، پزشک ممکن است جراحی تعویض زانو را توصیه کند. در این حالت، یک زانوی مصنوعی که به درستی تراز شده باشد، مشکل را برطرف می‌کند. جراحی می‌تواند بدشکلی و همچنین آرتروز زانو را که در طول زمان در مفصل زانو ایجاد شده است، اصلاح کند.
کدام روش درمانی برای من بهتر است؟
مسلماً روش‌های اصلاح زانوی ضربدری بدون جراحی از جمله فیزیوتراپی و استفاده از بریس ایمن ترین و کم تهاجمی ترین روش‌ها هستند. اما به طور کلی روش درمان زانوی ضربدری بر اساس عوامل زیادی از جمله موارد زیر تعیین می‌شود:
- سن بیمار
- بلوغ استخوانی
- ماهیت بیماری
- سرعت پیشرفت بیماری
- شدت بیماری
- ترجیح بیمار و خانواده
پزشک با در نظر گرفتن تمامی این شرایط بهترین روش درمان را پیشنهاد می‌دهد.
چرا کلینیک نوید را برای فیزیوتراپی زانو انتخاب کنیم؟
فیزیوتراپی یک رویکرد غیر تهاجمی و اختصاصی برای مدیریت درد، بهبود تحرک و عملکرد کلی بدن می‌باشد. با پیروی از یک برنامه درمانی مناسب و منظم طی جلسات فیزیوتراپی، بیماران محترم می‌توانند در درازمدت به بهترین نتایج ممکن دست یابند. ما در کلینیک فیزیوتراپی نوید با به کارگیری تکنیک‌های پیشرفته فیزیوتراپی، مؤثرترین و به روزترین خدمات را به هموطنان عزیزمان ارائه میکنیم.
فیزیوتراپیست‌های ما تا انتهای مسیر درمان همراه شما عزیزان هستند و تا رسیدن به عملکرد مطلوب، شما را همراهی می‌کنند. همین الان با شماره‌های کلینیک تماس بگیرید و مشاوره اولیه را برای شروع مسیر درمانی خود دریافت کنید.
