زانو درد یک مشکل رایج در میان بزرگسالان است که میلیونها نفر در سراسر جهان را تحت تاثیر قرار داده است. این مشکل میتواند ناشی از اضافه وزن، افزایش سن و تمرینات ورزشی سنگین باشد یا در نتیجه یک تروما ایجاد شود. در هر صورت زانو درد میتواند به طور قابل توجهی بر کیفیت زندگی افراد تاثیر بگذارد. اما خوشبختانه روشهای مختلفی برای مدیریت و درمان زانو درد وجود دارد که میتواند نگرانی و ناراحتی بیماران محترم را برطرف نماید. در این مقاله علل، علائم، روشهای تشخیص و گزینههای موجود برای درمان زانو درد را بررسی میکنیم.
آناتومی زانو چگونه است؟
زانو بزرگترین مفصل بدن است و ساختار نسبتاً پیچیدهای دارد. این ساختار پیچیده از چهار بخش اصلی تشکیل شده است: استخوان، رباط، غضروف و تاندون. وقتی همه این قسمتها با هم هماهنگ باشند، مفصل زانو میتواند به راحتی و بدون درد حرکت کند.
زانو در جایی که سه استخوان ران، ساق پا و کشکک زانو به هم میرسند، تشکیل میشود. مکانهایی که این استخوانها به هم میرسند، مفصل یا سطوح مفصلی نامیده میشوند. دو مفصل در زانوی شما وجود دارد:
- پاتلوفمورال: جایی که استخوان کشکک به استخوان ران میرسد.
- تیبیوفمورال: جایی که استخوان درشت نی (ساق پا) به استخوان ران میرسد.
رباطها بافتهایی هستند که استخوانها را به یکدیگر متصل میکنند. چهار رباط اصلی در زانو وجود دارد که مانند طنابهای محکمی استخوانها را در کنار هم نگه میدارند. این چهار رباط عبارتند از رباط صلیبی قدامی (ACL)، رباط صلیبی خلفی (PCL)، رباط جانبی داخلی (MCL) و رباط جانبی خارجی (LCL).
رباط جانبی داخلی در سمت داخلی زانو قرار دارد و استخوان ران را به استخوان درشت نی (تیبیا) متصل میکند. رباط جانبی خارجی در سمت بیرونی زانو قرار دارد و استخوان ران را به استخوان نازک نی (فیبولا) متصل میکند. رباطهای جانبی مانع از حرکت جانبی بیش از حد زانوی شما میشوند. دو رباط صلیبی نیز داخل مفصل زانو قرار دارند و استخوان ران را به استخوان تیبیا متصل میکنند. این دو رباط به شکل حرف X از یکدیگر عبور و نحوه حرکت زانوی شما از جلو به عقب را کنترل میکنند. رباطها در حفظ استحکام مفصل زانو بسیار مهم هستند.
تاندونها نیز بخش مهمی از مفصل زانو هستند که عضلات را به استخوانها متصل میکنند و به زانو اجازه حرکت میدهند. بزرگترین تاندون زانو، تاندون کشکک است که کاسه زانو را میپوشاند، از ران بالا میرود و به عضله چهار سر ران متصل میشود.
بخش چهارم آناتومی زانو، غضروفها هستند. باید بدانید که دو نوع غضروف در زانوی شما وجود دارد:
- غضروف مفصلی: این قسمت انتهای استخوان ران و ساق پا و پشت کشکک زانو را میپوشاند. غضروف مفصلی یک ماده لغزنده است که به استخوانهای زانو کمک میکند، وقتی پای خود را خم یا صاف میکنید به آرامی روی هم سر بخورند.
- منیسک: منیسکها دو قطعه گوهای شکل هستند که به عنوان ضربه گیر بین استخوان ساق پا و ران قرار میگیرند. منیسکها ساختار سخت و لاستیکی دارند که به جذب نیرو و تثبیت مفصل کمک میکنند. وقتی افراد میگویند که غضروف زانو پاره شده است، معمولاً در مورد پارگی مینیسک صحبت میکنند.
عملکرد زانو در بدن
آناتومی خاص و پیچیده زانو این امکان را برای ما فراهم میکند که زانوهای خود را خم و صاف کنیم و آنها را کمی به سمت داخل یا خارج بچرخانیم. یک زانوی سالم را میتوان از 0 درجه (کاملاً صاف) تا حدود 150 درجه حرکت داد. از طرفی یک زانوی خم شده را میتوان حدود 10 درجه به سمت داخل (به سمت پای دیگر) و 30 درجه به سمت خارج چرخاند.
چهار حرکت اصلی وجود دارد که مفصل زانو میتواند انجام دهد:
- اکستنشن: صاف کردن زانو
- فلکشن: خم کردن زانو
- چرخش داخلی
- چرخش خارجی
به طور کلی زانوها نقش حیاتی در تحرک، حفظ تعادل و تحمل وزن بدن ایفا میکنند. به همین دلیل اگر زانو درد و صدماتی که به زانو وارد میشود به موقع و با روشهای مناسب درمان نشوند، مشکلات زیادی برای فرد به همراه دارد و بسیاری از فعالیتهای روزمره او را مختل خواهند کرد.
زانو درد به چه دلایلی ایجاد میشود؟
با توجه به نقش مهمی که زانو در عملکرد صحیح بدن ایفا میکند، یکی از آسیب پذیرترین قسمتهای بدن میباشد. از آسیب رباطها و غضروفها گرفته تا شکستگیهای استخوانی. زانو در صورت آسیب میتواند باعث محدودیت شدید زندگی روزمره شود. به همین دلیل توانبخشی و درمان زانو درد برای بازگرداندن عملکرد آن بسیار مهم است. در ادامه به 10 مورد از متداول ترین آسیبهای مربوط به زانو میپردازیم:
1-آسیب کشکک زانو (پاتلا)
کشکک یک استخوان کوچک و مسطح در قسمت قدامی کمپلکس مفصل زانو است. عملکرد کشکک زانو برای حرکت بسیار مهم است، زیرا باعث افزایش کمان عضله چهار سر ران میشود تا کارایی حرکتی بیشتری داشته باشد. همچنین از قسمتهای داخلی زانو محافظت میکند.
برخی از آسیبهای متداول کشکک زانو عبارتند از:
-
- سندرم Sinding-Larsen-Johansson: از علائم شایع این بیماری، درد و التهاب زانو میباشد که به دلیل نقص در رشد استخوان ایجاد میشود.
- پارگی رباط یا تاندون: با التهاب، تورم و درد در تاندون و مفصل ظاهر میشود.
- شکستگی کشکک: علائم آن زانو درد شدید، تورم، تغییر شکل و ناتوانی در حرکت دادن زانو است.
- دررفتگی کشکک: یک آسیب شایع در ورزش است که به موجب آن کشکک از موقعیت معمول خود در جلوی زانو به دلیل پارگی بافت همبند اطراف آن جابجا میشود. دررفتگی اغلب به دلیل وارد شدن نیروی بیش از حد به کشکک یا در اثر ضربه مستقیم یا حرکات پیچشی ایجاد میشود. علائم آن شامل زانو درد شدید، جابجایی یا تغییر شکل کشکک زانو، تورم، عدم توانایی تحمل وزن و محدودیت دامنه حرکتی است.
2-پارگی منیسک زانو
منیسکها قطعات C شکل کوچکی از جنس غضروف هستند که بین سر استخوان ران و ساق پا قرار دارند. منیسک به توزیع بار در زانو کمک میکند و با جذب نیرویی که از زانو عبور میکند، حرکت را تسهیل میکند.
آسیب منیسک معمولاً با پیچ خوردگی زانو رخ میدهد. همچنین منیسکها با افزایش سن تخریب میشوند، به خصوص اگر در اوایل زندگی جراحی آرتروسکوپی روی بدن فرد انجام شده باشد. پارگی منیسک یکی از دلایل شایع زانو درد است. برخی از علائم پارگی منیسک عبارتند از تورم، سفتی، محدودیت دامنه حرکتی، درد زانو هنگام نشست و برخواست و احساس گرفتگی یا قفل شدن زانو در هنگام حرکت.
3-آسیب رباطها
رباطهای زانو به گونهای عمل میکنند که حرکت طبیعی پا را حفظ و ثبات لازم را ایجاد کنند. رباطها نقش ساختاری مهمی را در مفاصل ایفا میکنند. بنابراین هرگونه آسیب عمده به آنها میتواند به شدت بر عملکرد مفاصل تأثیر بگذارد. در ادامه به رایج ترین آسیبهای مربوط به رباطهای زانو میپردازیم:
پارگی رباط صلیبی قدامی (ACL)
رباط صلیبی قدامی (ACL) نواری از بافت همبند متراکم است که از استخوان ران به سمت درشت نی حرکت میکند و یکی از رباطهای مهم مفصل زانو است. پارگی رباط صلیبی قدامی یکی از آسیبهایی است که در افراد ورزشکار بسیار رایج است. این اتفاق اغلب به دلیل کاهش سریع سرعت، حرکات چرخشی یا کشش شدید مانند تغییر جهت سریع رخ میدهد. این پارگی اغلب با احساس زانو درد شدید، ناتوانی در ادامه فعالیت، عدم توانایی تحمل وزن، تورم و از دست دادن دامنه حرکتی خود را نشان میدهد. آسیب ACL را میتوان از طریق جلسات منظم فیزیوتراپی رو به بهبودی برد.
پارگی رباط صلیبی خلفی (PCL)
PCL به طور کلی قوی تر از ACL است، به همین دلیل پارگی آن خیلی رایج نیست و فقط در صورت اعمال نیروهای بسیار شدید به قسمت بالای ساق پا اتفاق میافتد. علائم پارگی PCL شامل درد پشت زانو، تورم و احساس بی ثباتی یا شلی در مفصل است.
پارگی رباط جانبی داخلی (MCL)
رباط جانبی داخلی (MCL) از سطح داخلی استخوان ساق پا به سطح داخلی استخوان ران کشیده میشود. این رباط، استخوان ساق پا (درشت نی) را در جای خود نگه میدارد. پارگی MCL یکی دیگر از آسیبهای ورزشی رایج است و اغلب به دلیل حرکات پیچشی شدیدی که MCL را بیش از ظرفیت مقاومتی آن تحت فشار قرار میدهد، ایجاد میشود. آسیب MCL اغلب میتواند با پارگی رباط صلیبی قدامی همراه باشد. علائم پارگی MCL شامل درد و تورم حاد، محدودیت دامنه حرکتی و احساس رگ به رگ شدن زانو است.
پارگی رباط جانبی خارجی (LCL)
پارگی LCL نیز یک آسیب شایع در ورزش است. به طور مشابه، مانند MCL اغلب به دلیل پیچش بیش از حد، معمولاً در هنگام تحمل وزنی که بیشتر از آن چیزی است که رباط میتواند تحمل کند، ایجاد میشود. پارگی LCL با علائمی از جمله درد، تورم، سفتی، محدودیت دامنه حرکتی و احساس رگ به رگ شدن زانو خود را نشان میدهد.
پارگی رباط کشکک
رباط کشکک اتصال لیگامانی بین استخوان کشکک و ساق پا (درشت نی) است. پارگی رباط کشکک اغلب به دلیل اعمال نیروهای شدید به طور مستقیم به محل رباط رخ میدهد. علائم پارگی رباط کشکک شامل جابجایی کشکک، فرورفتگی و درد زیر زانو، تورم، عدم توانایی تحمل وزن و گرفتگی است. فیزیوتراپی کشکک زانو روش موثری برای کمک به بهبود این آسیب میباشد.
4-تاندونیت کشکک زانو
تاندون کشکک زانو ممکن است در اثر استفاده بیش از حد ملتهب شود که این اتفاق در کسانی که می دوند، دوچرخه سواری میکنند یا در ورزشهایی که شامل حرکات تکراری است شرکت میکنند، بسیار رایج است. حساسیت و درد زیر زانو از علائم این بیماری است که در هنگام فعالیتهایی مانند دویدن شدیدتر میشود.
5-بورسیت
بورسها کیسههای کوچک پر از مایعی هستند که در مفاصل قرار میگیرند و هنگام حرکت مفصل از اصطکاک بین بافتهایی مانند استخوانها، عضلات، تاندونها و پوست جلوگیری میکنند. زمین خوردن یا خم شدن مکرر زانو میتواند بورسهای بالای کشکک زانو را تحریک کند که این اتفاق منجر به زانو درد و تورم میشود. به این وضعیت، بورسیت گفته میشود. بورسیت اغلب در نزدیکی مفاصلی مانند شانه، آرنج، لگن و زانو که حرکات مکرر انجام میدهند، رخ میدهد.
6-آرتروز یا ساییدگی زانو
آرتروز یا ساییدگی زانو نیز از آسیبهای شایع زانو است. آرتروز یک آسیب فرسایشی است که در آن در اثر افزایش سن، اضافه وزن یا مشکلات دیگر غضروف مفصل به تدریج از بین میرود. علائم شایع آرتروز زانو عبارتند از سفتی، تورم و درد زانو هنگام نشست و برخواست. فیزیوتراپی درمان اولیه ساییدگی زانو است که میتواند شامل تمریناتی برای تقویت عضلات اطراف مفصل، افزایش انعطاف پذیری و کاهش درد باشد.
7-آرتریت روماتوئید (روماتیسم مفصلی)
در آرتریت روماتوئید زانو، سیستم ایمنی به اشتباه به بافتی که مفاصل زانو را میپوشاند، حمله میکند و باعث زانو درد، التهاب، تورم و از دست دادن عملکرد و ناتوانی قابل توجهی میشود.
8-سندرم درد پاتلوفمورال
سندرم درد پاتلوفمورال (PFPS) به درد جلو و زیر زانو اشاره دارد. این ناهنجاری در بین افرادی که ورزش میکنند، بسیار رایج است. البته ممکن است در نتیجه الگوهای حرکتی غیر طبیعی زانو، عدم تعادل یا سفت شدن ماهیچههایی که از زانو حمایت میکنند در هر کسی ایجاد شود. این بیماری در زنان شایع تر از مردان است.
9-سرطان
در افراد مبتلا به سرطان درد مفاصل میتواند ناشی از خود بیماری یا روشهای درمانی آن مانند شیمی درمانی باشد. سرطانهایی که از استخوانها شروع میشوند یا در استخوانها پخش میشوند، میتوانند سبب ایجاد درد در مفاصل از جمله مفصل زانو شوند. از طرفی داروهایی که ممکن است در طول درمان سرطان تجویز شود میتواند باعث درد مفاصل شود.
10-عدم تعادل عضلانی زانو
عدم تعادل عضلانی، ضعف و سفت شدن عضلات به ویژه در قسمت ران میتواند خطر انواع آسیبهای زانو را افزایش دهد. از آنجایی که طیف وسیعی از ماهیچه ها در اطراف مفصل زانو قرار دارند، اگر در عضلاتی که موقعیت مفصل را حفظ میکنند، سفتی بیش از حد یا ضعف جدی وجود داشته باشد، میتواند باعث عوارض یا آسیب جدی شود. به عنوان مثال میتوان به سفتی و ضعف عضله چهارسر اشاره کرد که میتواند باعث بالا کشیدن کشکک شود.
سطوح زانو درد
زانو درد را میتوان در مراحل مختلف توصیف کرد:
حاد: درد شدیدی که 1 تا 7 روز پس از آسیب رخ میدهد.
نیمه حاد: درد خفیف اما قابل توجهی که 2 تا 6 هفته پس از آسیب رخ میدهد.
مزمن: بیش از 8 تا 12 هفته پس از آسیب رخ میدهد. این موقع است که باید با یک متخصص صحبت کنید و یک برنامه درمانی را شروع کنید.
چه کسانی بیشتر در معرض زانو درد هستند؟
- کسانی که اضافه وزن دارند.
- کسانی که عضلات ضعیفی دارند.
- افرادی که ورزشهای خاصی مانند اسکی و بسکتبال را انجام میدهند.
- افرادی که قبلاً صدمات زانو را تجربه کردهاند.
- افرادی که مشکل انحراف زانو مانند زانوی ضربدری یا زانوی پرانتزی دارند.
چه علائم دیگری ممکن است با زانو درد همراه باشد؟
اگر زانو درد دارید، ممکن است علائم دیگری مانند موارد زیر را تجربه کنید:
- تورم، قرمزی یا احساس گرما در زانو
- سفتی زانو
- کبودی اطراف زانو
- بی ثباتی و خالی کردن زانو
- قفل کردن زانو
- ناتوانی در صاف کردن زانو
- سوزش زانو
علت سوزش زانو چیست؟
احساس سوزش همراه با درد زانو میتواند به طور جدی در فعالیتهای روزانه شما اختلال ایجاد کند. علت سوزش زانو میتواند درگیری بافت فاشیا زانو، نقرس، آرتروز، بورسیت، روماتیسم مفصلی یا آسیبهای عصبی باشد.
تشخیص علت زانو درد
تشخیص دقیق علت زانو درد برای درمان موثر بسیار مهم است. متخصصان از ترکیبی از روشها برای تشخیص علت زمینهای زانو درد استفاده میکنند. برخی از روشهای تشخیص شامل موارد زیر است:
- بررسی سابقه پزشکی: پزشک در مورد سابقه پزشکی بیمار از جمله هرگونه آسیب قبلی سوال خواهد کرد.
- معاینه فیزیکی: معاینه کامل مفصل زانو شامل ارزیابی دامنه حرکتی، ثبات، التهاب، محل دقیق درد است.
- تصویربرداری: اشعه ایکس، ام آر آی و سی تی اسکن میتوانند تصاویر دقیقی از مفصل زانو ارائه دهند و به شناسایی مشکلات ساختاری مانند شکستگی، پارگی رباط و ساییدگی زانو کمک کنند.
- آزمایش خون: در مواردی که فرد مشکوک به عفونت یا شرایط سیستمیک باشد، ممکن است آزمایش خون برای بررسی علائم التهاب یا عفونت انجام شود.
- نمونه گیری از مفصل (آرتروسنتز): در برخی موارد، ممکن است نمونه کوچکی از مایع مفصلی نمونه برداری شود و از نظر عفونت یا سایر ناهنجاریها مورد بررسی قرار گیرد.
- آرتروسکوپی: این روش کم تهاجمی شامل قرار دادن یک دوربین کوچک در مفصل زانو برای مشاهده و تشخیص ناهنجاریها است. همچنین میتوان از آن برای برخی از روشهای جراحی استفاده کرد.
مدیریت و درمان زانو درد
درمان خانگی زانو درد
بسیاری از درمانهای اولیه برای زانو درد، ساده و سرراست هستند و میتوانند در خانه انجام شوند. پزشک یا فیزیوتراپیست شما میتواند مراقبتهای خانگی را برای تسکین زانو درد توصیه کند.
- اولین گزینه درمان خانگی، استراحت موقت است. گاهی اوقات، استراحت تنها چیزی است که برای تسکین زانو درد لازم است، زیرا زمان لازم برای فروکش کردن التهاب را فراهم میکند. البته استراحت میتواند برای دردهای حاد موثر باشد. در مورد دردهای مزمن، استراحت ممکن است عضلاتی را که برای کاهش یا از بین بردن درد نیاز به تقویت دارند، ضعیف کند.
- مورد بعدی استفاده از کمپرس یخ است. استفاده از کمپرس یخ میتواند به کاهش زانو درد کمک کند. دقت کنید که یخ را مستقیماً روی پوست خود قرار ندهید. ابتدا زانوی خود را با حوله بپوشانید و یخ را به مدت ۸ تا ۱۰ دقیقه روی حوله قرار دهید. میتوانید این کار را چند بار در روز تکرار کنید. این کار میتواند گزینهای برای درمان التهاب حاد زانو میباشد.
- تغییر سبک زندگی نیز میتواند برای کاهش درد به شدت مفید باشد. به عنوان مثال، حفظ وزن سالم فشار وارده بر زانوهای شما را کاهش میدهد. همچنین ممکن است لازم باشد از فعالیتهایی مانند دویدن که نیروی زیادی به زانو وارد میکند، اجتناب کنید.
- ورزش برای زانو درد میتواند بسیار مفید باشد. دوچرخه سواری، شنا و انجام حرکات کششی و ملایم در منزل، البته زیر نظر پزشک یا فیزیوتراپیست میتواند به تقویت عضلات و کاهش درد کمک کند.
- از مسکنهایی مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن نیز ممکن است به عنوان قرص زانو درد توصیه شود.
- داروهای موضعی مانند پماد زانو درد نیز میتواند در تسکین درد بسیار موثر باشد. مزیت استفاده از پماد برای تسکین زانو درد این است که مقدار دارویی که با این روش وارد جریان خون شما میشود، نسبت به داروهای خوراکی یا تزریقی بسیار کمتر است و عوارض جانبی کمتری دارند.
- در صورت تجویز پزشک یا فیزیوتراپیست استفاده از بریس و کفشهای مناسب برای حمایت زانو میتواند بسیار مفید هستند.
فیزیوتراپی برای درمان آسیبهای زانو
در بیشتر موارد پزشک پس از بررسی و ارزیابی شرایط فیزیکی، بیمار را به فیزیوتراپیست معرفی میکند. مهم نیست که چه چیزی باعث زانو درد شما شده است، منوال تراپی و تمرینات فیزیوتراپی میتوانند عضلات پشتیبان زانوی شما را تقویت کرده و به تسکین درد و ناراحتی کمک کند.
فیزیوتراپی تقریباً برای همه مشکلات ارتوپدی مهم و تاثیر گذار است و جزء اولین اقدامات درمانی است که پزشک تجویز میکند. مراجعه به فیزیوتراپیست به شما این امکان را میدهد که درمان را در اسرع وقت شروع کنید.
فیزیوتراپی چه تاثیری بر زانو درد دارد؟
هدف فیزیوتراپی زانو افزایش انعطاف پذیری و تحرک مفصل زانو است. علاوه بر این، با تقویت عضلات اطراف به تسکین درد زانو و جلوگیری از آسیبهای بعدی کمک میکند. همچنین برای دستیابی به بهترین نتایج از عمل جراحی زانو می بایست با دستور پزشک فیزیوتراپی را شروع کنید.
کلینیک فیزیوتراپی نوید طیف وسیعی از خدمات طراحی شده برای تشخیص و درمان زانو درد را خدمت مراجعه کنندگان عزیز ارائه میدهد. برنامههای درمانی ممکن است شامل ترکیبی از تکنیکها و تمرینات با هدف کاهش درد، بهبود تحرک و بهبود عملکرد کلی زانو باشد. این کلینیک طیف وسیعی از روشهای فیزیوتراپی از جمله درمان دستی، لیزر درمانی و درای نیدلینگ را برای کاهش التهاب و درمان زانو درد شدید ارائه میدهد. تیم مجرب و متخصص کلینیک ما در تلاش است تا بیماران را به زندگی پویا و پر تحرک خود بازگرداند. برای دریافت مشاوره تخصصی با شمارههای کلینیک تماس حاصل فرمایید.
چه زمانی از عمل جراحی برای درمان زانو استفاده میشود؟
جراحی به طور کلی برای شرایط خاص مانند موارد زیر استفاده میشود:
- آسیبهای شدید رباط یا دررفتگی زانو
- شکستگیهای شدید زانو
- عفونت مفاصل زانو که نیاز به جراحی برای تخلیه دارند.
- برخی از موارد پیشرفته آرتروز زانو
- جراحی جایگزینی مفصل به دلیل روماتیسم مفصلی یا سایر بیماریهای دژنراتیو
چه زمانی باید برای زانو درد به پزشک مراجعه کرد؟
- اگر بعد از زمین خوردن یا تصادف دچار زانو درد شدید شدهاید یا اگر زانوی شما آنقدر دردناک یا ناپایدار است که نمیتوانید وزن خود را تحمل کنید، فوراً به پزشک مراجعه کنید.
- همچنین اگر زانوی شما متورم شده است یا نمیتوانید آن را کاملا صاف کنید باید به فیزیوتراپیست مراجعه کنید.
- اگر دردی دارید که بیش از چند روز شما را آزار میدهد با فیزیوتراپیست خود تماس بگیرید.
چگونه میتوانم از زانو درد جلوگیری کنم؟
اگرچه نمیتوانید از همه آسیبها جلوگیری کنید، اما میتوانید اقدامات زیر را انجام دهید تا احتمال زانو درد کمتر شود:
- برای پیشگیری از آسیب با یک فیزیوتراپیست مشورت کنید و برنامه تمرینی داشته باشید.
- در صورت احساس درد در زانو ورزش را متوقف کنید و قبل از بدتر شدن به فیزیوتراپیست خود مراجعه کنید.
- اگر می خواهید ورزش خود را شدیدتر کنید، همیشه این کار را به تدریج انجام دهید.
- قبل و بعد از فعالیت بدنی پاهای خود را دراز کنید.
- از زانوبند برای جلوگیری از بورسیت استفاده کنید، به خصوص اگر مجبور هستید زیاد زانو بزنید.
- کفشهای مناسب بپوشید تا زانوها حمایت کافی را داشته باشند.
- با کشش و ورزش منظم، عضلات ران خود را قوی نگه دارید.
- اگر اضافه وزن دارید، برای کاهش وزن تلاش کنید تا فشار کمتری روی مفاصل شما از جمله زانوها وارد شود.