درمان سردرد تنشی (بهترین روش 2024)

سردرد تنشی نوعی اختلال عصبی است که با حملات خفیف تا متوسط سردرد، درد تیرکشنده و دوطرفه در ناحیه گیجگاهی، احساس فشار یا سفت شدن در پیشانی، گردن، شانه و گاهی اوقات پشت چشم مشخص می شود. این نوع سردرد با ضربان همراه نیست و علائم دیگر آن در ادامه شرح داده خواهد شد.

تشخیص سردرد تنشی

تشخیص سردرد تنشی بر اساس معیارهای انجمن بین المللی سردرد (ICHD) انجام می شود. در ادامه به طور کامل به این معیارها خواهیم پرداخت.

سردرد تنشی شایع ترین نوع سردرد اولیه است و در 30 تا 78 درصد افراد در طول زندگی شان رخ می دهد. با وجود این که این نوع سردرد بیشترین تاثیر اجتماعی و اقتصادی را دارد و بار سنگینی بر جمعیت جهان تحمیل می کند، کمترین مورد مطالعه در بین اختلالات سردرد اولیه است.

علت دقیق سردرد تنشی ناشناخته است. احتمالاً مکانیسم های درد محیطی در سردردهای تنشی اپیزودیک نادر و مکرر نقش دارند، در حالی که مکانیسم های درد مرکزی در سردردهای تنشی مزمن نقش مهم تری ایفا می کنند.

طبق گزارش بار جهانی بیماری (۲۰۱۹)، شیوع جهانی متوسط سردردهای تنشی 26.0% (22.7-29.5%) است. این عدد در مردان 23.4% و در زنان 27.1% است.

طبقه بندی سردردهای تنشی (Tension-type headaches)

تمامی زیرمجموعه‌های سردردهای تنشی، ویژگی‌های مشترکی دارند:

درد دو طرفه (دوطرفه) و غیر ضرباننده
شدت خفیف تا متوسط
بدتر نشدن با فعالیت بدنی
عدم همراهی با حالت تهوع یا استفراغ (به جز سردردهای تنشی مزمن که ممکن است تهوع خفیف داشته باشند)

محل اصلی درد: این درد بیشتر در نواحی گیجگاهی (اطراف شقیقه‌ها)، پیشانی و پشت سر احساس می‌شود.

۱. سردرد تنشی اپیزودیک نادر

سردردهای اپیزودیک نادر، کمتر از یک بار در ماه رخ می‌دهند و تأثیر کمی روی فرد دارند.
این سردرد معمولا دوطرفه، فشارنده یا سفت‌کننده با شدت خفیف تا متوسط است.
با فعالیت بدنی بدتر نمی‌شود.
تهوع ندارد ولی ممکن است حساسیت به نور (فتوفوبی) یا صدا (فونوفوبی) وجود داشته باشد.

این نوع سردرد خود به دو دسته تقسیم می‌شود:

سردرد اپیزودیک نادر همراه با حساسیت پری‌کرانیال (Pericranial tenderness): این نوع سردرد تمام معیارهای سردرد اپیزودیک نادر را دارد و علاوه بر آن، در لمس سر، حساسیت پری‌کرانیال افزایش یافته است.
سردرد اپیزودیک نادر بدون حساسیت پری‌کرانیال: این نوع سردرد تمام معیارهای سردرد اپیزودیک نادر را دارد اما حساسیت پری‌کرانیال وجود ندارد.

۲. سردرد تنشی اپیزودیک تکرار شونده

این نوع سردرد شامل حملات مکرر سردرد، معمولا در دو طرف سر (دوطرفه)، با احساس فشار یا تنگی سر و با شدت خفیف تا متوسط است. طول دوره این سردردها از چند دقیقه تا چند روز متغیر است. برخلاف میگرن، فعالیت بدنی معمول باعث بدتر شدن این سردرد نمی شود و حالت تهوع نیز معمولا همراه آن نیست، اما ممکن است حساسیت به نور (فتوفوبی) یا صدا (فونوفوبی) وجود داشته باشد.

این نوع سردرد به دو زیرگروه تقسیم می شود:

سردرد اپیزودیک تکرار شونده از نوع تنشی همراه با حساسیت پوست سر: در این نوع، حملات مطابق با معیارهای سردرد اپیزودیک تکرار شونده از نوع تنشی هستند که علاوه بر آن، در لمس پوست سر، حساسیت بیشتری احساس می شود.
سردرد اپیزودیک تکرار شونده از نوع تنشی بدون حساسیت پوست سر: در این نوع، حملات مطابق با معیارهای سردرد اپیزودیک تکرار شونده از نوع تنشی هستند اما در لمس پوست سر، حساسیت بیشتری وجود ندارد.

۳. سردردهای تنشی مزمن

سردرد تنشی مزمن نوعی سردرد است که با حملات مکرر سردردهای تنشی اپیزودیک مشخص می شود. این سردردها به طور معمول روزانه یا با فواصل زمانی کوتاه رخ می دهند و در دو طرف سر احساس می شوند. کیفیت درد معمولاً به صورت فشار یا تنگی است و شدت آن خفیف تا متوسط بوده و از چند ساعت تا چند روز طول می کشد. در برخی موارد، سردرد تنشی مزمن می تواند به طور مداوم ادامه داشته باشد.

این درد با فعالیت بدنی معمولی بدتر نمی شود، اما ممکن است با تهوع خفیف، حساسیت به نور یا صدا همراه باشد. این سردرد را می توان به ۲ زیر شاخه تقسیم کرد:

سردرد تنشی مزمن همراه با حساسیت پری کرانیال: این سردردها معیارهای سردرد تنشی مزمن را دارند و در لمس دستی حساسیت پری کرانیال نیز افزایش می یابد.
سردرد تنشی مزمن بدون حساسیت پری کرانیال: این سردردها معیارهای سردرد تنشی مزمن را دارند اما افزایش حساسیت پری کرانیال وجود ندارد.

۴. سردرد احتمالی از نوع تنشی

سردردهایی که شبیه سردردهای تنشی هستند ولی یک مورد از معیارهای لازم برای تشخیص قطعی انواع سردردهای تنشی را ندارند، همچنین معیار سردردهای دیگر را هم برآورده نمی کنند، در این دسته قرار می گیرند. این نوع سردرد احتمالی خود به سه زیر مجموعه تقسیم می شود:

سردرد احتمالی تنشی اپیزودیک نامتناوب
سردرد احتمالی تنشی اپیزودیک متناوب
سردرد احتمالی تنشی مزمن

علائم سردرد تنشی

مغز به خودی خود دردی را احساس نمی کند، بنابراین در هنگام سردرد، این خود مغز نیست که درد می کند.

درد در نواحی زیر ایجاد می شود:

بافت های پوشاننده مغز
ساختارهای متصل کننده در قاعده جمجمه
عضلات و عروق خونی اطراف پوست سر، صورت و گردن

این درد اغلب به صورت احساس فشار توصیف می شود، گویی سر درون یک گیره قرار گرفته است. این درد معمولا در دو طرف سر و به خصوص در پیشانی، پشت سر و گردن یا هر دو ناحیه احساس می شود.

درد در ناحیه شانه یا گردن نیز شایع است. عضلات منقبض شده در ناحیه پیشانی و گیجگاهی شامل عضلات ماستر، پتریگوئید، استرنوکلئیدوماستوئید، اسپلنیوس و ذوذقه ای هستند.

شدت این درد خفیف تا متوسط است و به صورت مداوم و نه به صورت ضربان دار یا تپش احساس می شود.

این سردرد با تهوع یا استفراغ همراه نیست.
با فعالیت های فیزیکی معمول (بالا رفتن از پله، راه رفتن) بدتر نمی شود.
ممکن است برخی از بیماران حساسیت به نور یا صدا را داشته باشند، اما نه هر دو را با هم.

علت سردردهای تنشی

علت سردردهای تنشی به خوبی شناخته نشده است. اگرچه زمانی تصور میشد انقباض عضلات دلیل اصلی این سردردها باشد، اما این نظریه تا حد زیادی رد شده است. در حال حاضر، محققان بر این باورند که سردردهای تنشی ناشی از برهم کنش عوامل مختلفی است که شامل حساسیت و درک درد، و همچنین نقش مواد شیمیایی مغز (انتقال دهنده های عصبی) می شود.

به نظر می رسد عوامل ژنتیکی در سردردهای تنشی مزمن دخیل هستند، در حالی که عوامل محیطی (استرس جسمی و روحی) ممکن است در فرآیندهای فیزیولوژیکی مرتبط با سردردهای تنشی اپیزودیک نقش داشته باشند.

حساسیت و درک درد

تحقیقات نشان می دهد که بیماران مبتلا به سردردهای تنشی ممکن است در سیستم عصبی مرکزی، که شامل اعصاب مغز و نخاع است، ناهنجاری هایی داشته باشند که حساسیت آنها را به درد افزایش می دهد.

مواد شیمیایی مغز (انتقال دهنده های عصبی)

انتقال‌دهنده‌های عصبی، پیام‌رسان‌های شیمیایی مغز هستند که وظیفه‌ی انتقال پیام بین سلول‌های عصبی را بر عهده دارند. برخی از این انتقال‌دهنده‌ها در افزایش فعالیت مسیرهای درد در مغز و همچنین در نحوه‌ی واکنش مغز به تحریک درد نقش دارند.

دو مورد از مهم‌ترین انتقال‌دهنده‌های عصبی که در این زمینه دخیل هستند، سروتونین (5-HT) و اکسید نیتریک (NO) هستند. زمانی که بدن دچار آسیب می‌شود، این مواد شیمیایی توسط سلول‌های عصبی آزاد شده و می‌توانند اثرات زیر را داشته باشند:

فعال کردن مسیرهای عصبی: سروتونین و NO می‌توانند مسیرهای عصبی خاصی در مغز، عضلات یا سایر نقاط بدن را فعال کنند. این امر می‌تواند منجر به افزایش حس درد شود.
تغییر در نحوه‌ی پردازش درد توسط مغز: این انتقال‌دهنده‌ها همچنین می‌توانند نحوه‌ی پردازش سیگنال‌های درد توسط مغز را تغییر دهند. برای مثال، می‌توانند حساسیت مغز به درد را افزایش داده و یا تحمل درد را کاهش دهند.

نقاط ماشه ای میوفاشیال و سفتی در سردردهای تنشی

برخی از شواهد نشان می‌دهند که سردردهای تنشی ممکن است با نقاط ماشه‌ای میوفاشیال در عضلات گردن و شانه مرتبط باشند. مطالعات متعددی بیان می‌کنند که بافت‌های میوفاشیال جمجمه در افراد مبتلا به سردردهای تنشی، به طور قابل‌توجهی حساس‌تر از افراد سالم هستند. این حساسیت با شدت و دفعات سردردهای تنشی نیز ارتباط مستقیم دارد.

این افزایش حساسیت در تمام نواحی جمجمه و در هر دو زیرگروه اپیزودیک و مزمن سردردهای تنشی به طور یکسان مشاهده می‌شود. مطالعات دیگر نشان داده‌اند که عضلات جمجمه در افراد مبتلا به سردرد تنشی در لمس سفت‌تر هستند که نشان‌دهنده تنش عضلانی است.

برخی متخصصان معتقدند تنش عضلانی، که می‌تواند ناشی از استرس و/یا اضطراب باشد، یکی از دلایل اصلی سردردهای تنشی است.

تحقیقات نشان داده‌اند که حساسیت و سفتی عضلات هم در روزهای سردرد و هم در روزهای بدون سردرد افزایش می‌یابد. این موضوع نشان می‌دهد که این عوامل نقشی اساسی در ایجاد سردرد دارند و صرفاً نتیجه‌ی آن نیستند.

شیوع

تحقیقات نشان داده است که بین 30 تا 78 درصد از افراد در طول زندگی خود سردرد تنشی را تجربه می‌کنند. این رقم در یک مطالعه‌ی جمعیتی در دانمارک به 78 درصد رسید، اما بیشتر این افراد دچار سردردهای تنشی اپیزودیک و غیرمکرر (حداکثر یک بار در ماه) بودند که نیازی به مراقبت پزشکی خاص نداشت.

24 تا 37 درصد افراد چند بار در ماه سردرد تنشی را تجربه می‌کنند.
10 درصد افراد به طور هفتگی دچار این نوع سردرد می‌شوند.
2 تا 3 درصد افراد سردرد تنشی مزمن دارند که می‌تواند بخش اعظم زندگی آنها را تحت تاثیر قرار دهد.

سن و جنس

برخلاف میگرن که در زنان شایع‌تر است، سردردهای تنشی در زنان و مردان به نسبت 5 به 4 رخ می‌دهد.
میگرن معمولاً در سنین 10 تا 40 سالگی شروع می‌شود، در حالی که سردرد تنشی به طور متوسط در 25 تا 30 سالگی آغاز می‌شود.
شیوع سردرد تنشی در افراد 30 تا 39 ساله به اوج خود می‌رسد و با افزایش سن کمی کاهش می‌یابد.

تخمین زده می‌شود که 6.1 تا 13.6 درصد از کودکان مبتلا به میگرن و 9.8 تا 24.7 درصد از سردردهای تنشی رنج می‌برند.

ارتباط با زوال عقل

مطالعات نشان داده‌اند که بیماران مبتلا به سردرد تنشی، به ویژه افراد مسن، زنان و کسانی که بیماری‌های زمینه‌ای دارند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به زوال عقل قرار دارند.

این امر نشان‌دهنده‌ی وجود یک آسیب‌شناسی مرتبط با سردرد تنشی است که نیاز به بررسی بیشتر دارد.

پزشکان باید در هنگام معاینه بیماران مبتلا به سردرد تنشی، احتمال زوال عقل را نیز مدنظر قرار دهند.

عوامل ایجاد کننده

سردردهای تنشی اپیزودیک و غیرمکرر عمدتاً ناشی از عوامل محیطی مانند استرس، کمبود خواب و وضعیت نامناسب بدنی هستند.
در مقابل، سردردهای تنشی اپیزودیک مکرر و مزمن تا حدی ریشه در عوامل ژنتیکی دارند.
به دلیل ماهیت چند عاملی بودن، شناسایی نشانگرهای ژنتیکی مرتبط با این نوع سردرد دشوارتر است.

ریسک فاکتورها

تحقیقات نشان داده است که قرار گرفتن در معرض سردردهای تنشی مزمن (TTH) با عوامل مختلفی مرتبط است، از جمله:

سیگار کشیدن در دوران بارداری: مطالعات نشان داده است که زنانی که در دوران بارداری سیگار می‌کشند، بیشتر در معرض خطر ابتلای فرزندانشان به TTH در دوران کودکی و بزرگسالی هستند.
مشکلات کلی گزارش شده توسط والدین در 3.5 سالگی: کودکانی که در 3.5 سالگی مشکلات رفتاری، عاطفی یا اجتماعی دارند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به TTH در دوران نوجوانی و بزرگسالی هستند.
درصد چربی بدن بالاتر: افراد با شاخص توده بدنی (BMI) بالاتر بیشتر در معرض ابتلا به TTH هستند.
مورد آزار و اذیت قرار گرفتن در 11 سالگی: کودکانی که در 11 سالگی مورد آزار و اذیت قرار گرفته‌اند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به TTH در دوران بزرگسالی هستند.

چشم انداز کلی

برای اکثر افراد مبتلا به سردردهای تنشی، چشم‌انداز بلندمدت مطلوب است.

45 درصد از بزرگسالانی که در ابتدا سردردهای تنشی مکرر یا مزمن داشتند، در عرض سه سال بدون نیاز به درمان، بهبود یافتند.
39 درصد همچنان سردردهای مکرر را تجربه می‌کنند.
16 درصد به سردرد تنشی مزمن مبتلا شدند.

عوامل مرتبط با پیامد ضعیف‌تر:

ابتلا به میگرن در کنار سردرد تنشی
مجرد بودن
مشکلات خواب

عوامل مرتبط با بهبودی:

سن بالاتر
عدم ابتلا به سردرد تنسی مزمن در ابتدا

تفاوت سردرد تنشی و میگرن

سردردهای میگرنی و سردردهای تنشی برخی ویژگی های مشابه دارند، اما همچنین تفاوت های مهمی نیز وجود دارد:

درد:
- درد میگرنی معمولا به صورت ضربان دار است، در حالی که درد سردرد تنشی به صورت فشار مداوم احساس می شود.
محل درد:
- درد میگرنی اغلب فقط یک طرف سر را درگیر می کند، در حالی که درد سردرد تنشی معمولا هر دو طرف سر را تحت تاثیر قرار می دهد.
علائم همراه:
- سردردهای میگرنی، برخلاف سردردهای تنشی، ممکن است با تهوع یا استفراغ، حساسیت به نور و صدا یا اورا (اختلالات بینایی موقت) همراه باشند.

مدیریت پزشکی سردردهای تنشی

پس از تشخیص دقیق سردردهای تنشی، متخصصان پزشکی باید موثرترین روش درمانی را برای این نوع سردردها تعیین کنند. درمان سردردهای تنشی شامل موارد زیر است:

درمان حاد: برای تسکین سردردهای تکرار شونده
درمان پیشگیری کننده: برای به حداقل رساندن تعداد دفعات سردرد

این دو روش درمانی را می توان با هم ترکیب کرد.

معمولا برای درمان حملات حاد سردردهای تنشی از مسکن های ساده مانند آسپرین خوراکی، پاراستامول و داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) استفاده می شود.

برای بیمارانی که دچار سردردهای مکرر هستند یا به درمان تسکین دهنده (کاهش دهنده درد) به تنهایی پاسخ ضعیف نشان می دهند، تجویز درمان پیشگیری کننده روزانه باید در نظر گرفته شود. Amitriptyline ، معمولا با دوز ۷۵ تا ۱۵۰ میلی گرم در روز، داروی رایج برای این منظور است. Amitriptyline علاوه بر تاثیر بر درد، باعث کاهش حساسیت عضلات نیز می شود.

مدیریت سردردهای تنشی با فیزیوتراپی

فیزیوتراپی رایج ترین روش درمانی غیر دارویی برای سردردهای تنشی است. روش های درمانی مختلفی وجود دارد که برخی از آنها نسبت به سایرین موثرتر هستند.

تمرینات گردنی، آرام سازی، ماساژ، تمرینات وضعیتی، تکنیک های جمجمه-گردنی، گرما درمانی، تحرک مهره ای، کشش و تمرینات تقویتی در کاهش علائم سردردهای تنشی مانند دفعات و شدت درد موثر هستند. تحقیقات نشان داده است که تمرینات تقویتی تاثیر متوسطی در کاهش درد دارند.

برای درمان سردردهای تنشی، از مداخلات بافت نرم و تکنیک سوزن خشک استفاده می شود که می تواند شدت و دفعات درد را کاهش دهد. در مطالعاتی که بر تحرکات مفصلی تمرکز داشتند، دامنه حرکت گردن بهبود یافته است. همچنین، بیوفیدبک می تواند به عنوان تکنیکی برای کمک به بیماران برای یادگیری کنترل تنش عضلانی به کار رود.

درمان دستی به طور معمول برای درمان سردردهای تنشی استفاده می شود که شامل تحرک و دستکاری مفصل است. یک بررسی سیستماتیک نشان داد که اثربخشی درمان دستی معادل داروهای پیشگیری کننده و داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای برای درمان سردردهای تنشی است.

در حالی که شواهدی از افزایش حساسیت درد میوفاشیال در سردردهای تنشی وجود دارد، تحقیقات نشان می‌دهد که درمان دستی با سرعت بالا ممکن است برای بیماران مبتلا به حساسیت مرکزی مفید نباشد. این امر به این دلیل است که در صورت عدم کنترل مناسب، تحریک بیش از حد یا شدید گیرنده‌های درد محیطی حساس شده، می‌تواند منجر به افزایش درد (hyperalgesia) شود.

ورزش یا درمان دستی تهاجمی در توانبخشی زودهنگام ممکن است علائم را بدتر کند، زیرا حرکات بیش از حد یا شدید باعث تحریک گیرنده های درد محیطی حساس شده و منجر به درد طولانی مدت می شود. بنابراین، ارزیابی مجدد برای فیزیوتراپیست ها برای شناسایی و درک دقیق علائم بیماران بسیار مهم است.

مطالعات نشان می می‌دهند که درمان دستی در بهبود سایر پارامترها مانند کیفیت زندگی، تأثیر و ناتوانی ناشی از درد و جنبه‌های روان‌شناختی نیز مؤثر بوده و در نتیجه هزینه‌های اجتماعی و اقتصادی بیماری را کاهش می‌دهد.

کلینیک فیزیوتراپی نوید با داشتن فیزیوتراپیست‌های مجرب و متخصص، آماده ارائه خدمات درمانی مانند منوال تراپی به شما برای رفع سردردهای تنشی می‌باشد. برای رزرو نوبت از طریق تماس با ما، با ما در تماس باشید.