یک تصور غلط رایج در مورد فیزیوتراپی این است که فیزیوتراپی فقط به تکنیک‌‌‌‌‌های ماساژ و تجویز حرکات ورزشی محدود میشود. در صورتی که امروزه روشهای مدرنی در دسترس هستند که تیم فیزیوتراپی ما در کلینیک نوید از آن‌‌ها برای درمان بسیاری از بیماری‌‌‌‌‌های اسکلتی-عضلانی استفاده میکنند. اولتراسوند تراپی یک تکنیک تشخیصی-درمانی است که در آن از امواج اولتراسوند برای تشخیص و درمان مشکلات مختلف اسکلتی-عضلانی از جمله آسیب بافتی و اسپاسم عضلانی استفاده میشود. در ادامه به برخی از سوالات متداول در مورد این روش فیزیوتراپی پاسخ می‌دهیم.
اولتراسوند تراپی چیست؟
محدوده شنیداری طبیعی انسان از 20 هرتز تا 20000 هرتز در نظر گرفته میشود. فراتر از این حد یعنی بالای 20000 هرتز، ارتعاش مکانیکی ایجاد شده به عنوان امواج اولتراسوند (فراصوت) شناخته میشود. این امواج می‌‌‌توانند اثرات درمانی داشته باشند و همچنین برای تصویربرداری تشخیصی استفاده شوند.
اولتراسوند تراپی یک نوع الکتروتراپی است که سال‌‌هاست در فیزیوتراپی زانو، فیزیوتراپی کمر و سایر قسمت‌‌‌‌‌های بدن مورد استفاده قرار میگیرد. این روش شامل استفاده از امواج اولتراسوند به منظور درمان انواع آسیبها میباشد.
فیزیوتراپی اولتراسوند به افزایش جریان خون به صورت موضعی کمک میکند و درد، تورم و التهاب را در ناحیه مدنظر کاهش می‌‌‌دهد. به طور کلی می‌توان از آن به عنوان راهی برای تسکین درد، درمان جراحات و بهبود توانایی افراد در انجام فعالیت‌‌‌‌‌های روزانه استفاده کرد.
تفاوت سونوگرافی تشخیصی و اولتراسوند تراپی
اولتراسوند تراپی که توسط فیزیوتراپیست انجام میشود با سونوگرافی تشخیصی که ممکن است به دلایل مختلف تجربه کرده باشید، متفاوت است. سونوگرافی تشخیصی برای گرفتن تصویری از بافتهای زیرین استفاده میشود.
به عنوان مثال برای تشخیص مشکلات مربوط به کیسه صفرا، معاینه توده سینه، بررسی غده تیروئید، بررسی مشکلات دستگاه تناسلی و پروستات و برای مشاهده رحم و تخمدان‌‌‌ها و بررسی سلامت کودک در دوران بارداری از سونوگرافی استفاده میشود.
اما فیزیوتراپیست‌‌‌ها از دستگاه اولتراسوند برای درمان و کمک به بازیابی بافت استفاده میکنند.
نحوه کار دستگاه اولتراسوند تراپی
دستگاه اولتراسوند با ارسال امواج از طریق کریستال‌‌‌‌‌های موجود در پروب کار میکند. با ارسال امواج، پروب مرتعش میشود و امواج از طریق پوست به بافتهای بدن منتقل می‌شوند. امواج انرژی را به بافتها منتقل میکنند تا اثرات موردنظر را ایجاد کنند.
اولتراسوند همچنین می‌تواند بر روی بافتهای اعماق بدن شما بدون تأثیر بر سایر بافتهای نزدیک به سطح متمرکز شود. فرکانس و شدت اولتراسوند، مدت زمان اعمال آن و ناحیه کاربرد آن همگی توسط فیزیوتراپیست مجرب تعیین میشود.
انواع اولتراسوند در فیزیوتراپی
دو نوع اولتراسوند تراپی وجود دارد:
1-اولتراسوند حرارتی
در اولتراسوند حرارتی، انتقال مداوم امواج صوتی منجر به ارتعاش مولکول‌‌‌‌‌های بافت و در نتیجه گرم شدن پوست و عضلات میشود. این اثر حرارتی منجر به افزایش جریان خون، افزایش متابولیسم سلولهای بافت و در نتیجه بهبود بافت نرم میشود.
اولتراسوند حرارتی برای درمان درد‌‌‌‌‌های ناشی از کشیدگی و رگ به رگ شدن، درد بافت نرم و سایر مشکلات اسکلتی-عضلانی استفاده میشود. همچنین می‌تواند برای درمان مشکلات دیگری مانند فیبروم رحم، سرطان پروستات و مشکلات پوستی استفاده شود.
2-اولتراسوند غیر حرارتی (مکانیکی)
در اولتراسوند مکانیکی که به عنوان کاویتاسیون اولتراسونیک نیز شناخته میشود، امواج ایجاد شده توسط اولتراسوند باعث ایجاد اختلاف فشار در مایعات بافتی میشود. این اختلاف فشار منجر به تشکیل حباب میشود. زمانی که این حباب‌‌ها با اجسام جامد داخل بدن برخورد میکنند، می‌ترکند و امواج ضربه‌ای ایجاد میکنند. این امواج به کاهش التهاب، کاهش تورم بافت و در نتیجه کاهش درد کمک میکند. همچنین می‌توان از این امواج برای اقدامات مختلفی مانند شکستن سنگ کلیه استفاده کرد.
اولتراسوند حرارتی چه اثراتی دارد؟
- اتساع عروق: افزایش دمای بافت ناشی از اولتراسوند تراپی منجر به اتساع (گشاد شدن) رگ‌‌‌‌‌‌های خونی میشود و جریان خون را در ناحیه تحت درمان بهبود می‌بخشد. این موضوع برای بهبود بافت بسیار مفید است و می‌تواند به کاهش درد و التهاب کمک کند.
- اثرات متابولیک: افزایش دمای بافت باعث افزایش فرآیند‌‌‌‌‌های متابولیک در سلولها میشود. به این ترتیب فعالیت آنزیمی و متابولیسم بافت افزایش پیدا میکند و به ترمیم و بازسازی بافت کمک میکند.
- ریلکسیشن عضلانی: گرمای تولید شده توسط فیزیوتراپی اولتراسوند می‌تواند به ریلکسیشن عضلات و کاهش اسپاسم عضلانی کمک کند. این اثر اغلب در درمان شرایطی مانند کشیدگی عضلات و نقاط ماشه‌ای استفاده میشود.
- افزایش انبساط پذیری کلاژن: اولتراسوند تراپی می‌تواند کشش بافت‌‌‌‌‌هایی مانند تاندون و رباط که غنی از کلاژن هستند را افزایش دهد. این موضوع در شرایطی که بهبود انعطاف پذیری و کاهش سفتی مدنظر است، بسیار مفید میباشد.
- تسکین درد: ترکیبی از افزایش جریان خون، شل شدن عضلات و بهبود بافت همگی به تسکین درد کمک میکنند.
اولتراسوند مکانیکی چه اثراتی دارد؟
1-کاویتاسیون: کاویتاسیون به شکل گیری حباب‌‌‌‌‌های ریز پر از گاز یا بخار در بافت‌‌‌‌‌هایی که در معرض امواج اولتراسوند قرار گرفتند، اطلاق میشود. این حباب‌‌ها می‌‌‌توانند به سرعت منبسط شوند و بترکند و نیرو‌‌‌‌‌های مکانیکی ایجاد کنند. این نیرو‌‌‌‌‌های مکانیکی می‌‌‌توانند اثرات مختلفی داشته باشند، از جمله:
- میکرواستریمینگ
انبساط و ترکیدن سریع حباب‌‌ها باعث ایجاد جریانی از سیال (در ابعاد میکرو) در نزدیکی حباب‌‌ها میشود. این جریان به افزایش انتقال مواد مغذی و حذف مواد زائد از سلولها و در نتیجه به بهبود بافت کمک میکند.
- تغییر نفوذپذیری غشای سلولی
نیرو‌‌‌‌‌های مکانیکی ناشی از کاویتاسیون باعث افزایش نفوذپذیری غشا‌‌‌‌‌های سلولی می‌شوند. این امر جذب مواد درمانی به سلولها را تسهیل میکند و به طور بالقوه اثربخشی دارو درمانی را بهبود می‌بخشد.
- جریان آکوستیک
جریان آکوستیک جریان ثابت سیال است که با عبور امواج اولتراسوند از یک محیط مایع ایجاد میشود. این جریان بر حرکت سلولها و مواد در بافتها تأثیر می‌گذارد، ترمیم بافت را تسهیل میکند و باعث حذف مواد زائد متابولیک میشود.
2-اثرات مکانیکی
اولتراسوند تراپی سبب ایجاد ارتعاشات مکانیکی در بافت میشود. این ارتعاشات سبب شل شدن فیبر‌‌‌‌‌های عضلانی و بهبود اسپاسم عضلانی، بهبود اکسیژن رسانی بافتی و تحویل مواد مغذی میشود.
3-اثرات بیولوژیکی
امواج اولتراسوند سلولها را به سنتز پروتئین‌‌‌‌‌های خاصی که نقش مهمی در ترمیم و بازسازی بافت دارند، تحریک میکند. اولتراسوند تراپی همچنین حرکت انواع خاصی از سلولها به محل آسیب را تحریک و به این ترتیب به بهبود بافت کمک میکند.
4-اثرات تسکین درد
اولتراسوند تراپی مکانیکی با تغییر عملکرد عصبی و کاهش درک درد به تسکین درد کمک میکند.
چه مواردی باید در طول اولتراسوند تراپی توسط فیزیوتراپیست تنظیم شود؟
- انتخاب روش (حرارتی یا مکانیکی)
روش حرارتی اولتراسوند تراپی بیشتر برای شرایط نیمه حاد یا مزمن استفاده میشود. همچنین می‌تواند برای تسکین درد بعد از درای نیدلینگ، رفع اسپاسم عضلانی و بهبود بافت اسکار استفاده شود. اولتراسوند غیر حرارتی (مکانیکی) بیشتر برای تسکین درد ناشی از آسیب‌‌‌‌‌های حاد یا حتی درد شدید عصبی استفاده میشود.
- امواج پیوسته یا پالسی
هنگامی که اولتراسوند به صورت پیوسته اعمال میشود، دستگاه امواج صوتی را در تمام طول درمان به بافت منتقل میکند. این حالت باعث ایجاد گرما و در نتیجه اثرات حرارتی اولتراسوند میشود. در مقابل، در اولتراسوند پالسی امواج 10٪، 20٪ یا 50٪ از مدت زمان درمان ارسال نمی‌شوند. این ارسالی پالسی امواج سبب اثرات غیر حرارتی (مکانیکی) اولتراسوند میشود.
- فرکانس
در اکثر دستگاههای اولتراسوند، فرکانس را می‌توان روی ۱ مگاهرتز یا ۳ مگاهرتز تنظیم کرد. هر چه فرکانس بالاتر باشد، اثرات درمان سطحی تر است. فیزیوتراپیست شما باید به آناتومی عضلات، اعصاب و مفاصل آگاه باشد و از این دانش برای تعیین فرکانس مناسب برای درمان شما استفاده کند.
- شدت
شدت یا انرژی اولتراسوند بر حسب وات بر سانتی متر مربع اندازه گیری میشود. نوع آسیب، شدت آن و ناحیه تحت درمان این مقدار را تعیین میکند.
آسیب های معمولی که با اولتراسوند تراپی درمان می‌شوند؟
- بورسیت
- آرتروز زانو
- تاندونیت (التهاب تاندون آشیل، مچ دست، فوق خاری، دوسیپیتال)
- پارگی رباطها (رباط صلیبی قدامی، رباط صلیبی خلفی و غیره)
- کشیدگی، گرفتگی و رگ به رگ شدن عضلات
- کمر درد
- آسیب منیسک
- زانو جامپر
- آرنج تنیس بازان
- آرنج گلف بازان
- سندروم شانه شناگران
- روماتیسم مفصلی
- سندرم تونل کارپال
- آسیب دیسک گردن
- ….
در طول اولتراسوند تراپی چه اتفاقی می‌افتد؟
فیزیوتراپیست ابتدا باید ارزیابی کند که آیا اولتراسوند تراپی برای آسیب بیمار مناسب است یا خیر و سایر عوامل مانند سن و شرایط پزشکی را نیز در نظر بگیرد.
قبل از شروع درمان، فیزیوتراپیست پوست شما را از نظر هرگونه عفونت، سوختگی یا زخم فعال بررسی میکند. سپس از یک ژل روی پوست شما استفاده میکند. این کار به جلوگیری از ورود هوا بین پوست و پروب، کاهش اصطکاک و همچنین به هدایت امواج اولتراسوند به بافتها کمک میکند.
سپس امواج اولتراسوند با استفاده از پروب توسط فیزیوتراپیست با یک حرکت نوازش گونه و دایر‌‌‌‌‌ه‌ای بر روی پوست شما اعمال میشود و امواج صوتی با الگوی ثابت یا پالسی به داخل بافتها فرستاده میشود. شدت و عمق امواج فراصوت از طریق تنظیمات دستگاه توسط فیزیوتراپیست قابل کنترل است و بستگی به محل آسیب و مرحله بهبودی بیمار دارد.
اولتراسوند تراپی چقدر طول میکشد؟
به طور معمول، یک درمان اولتراسوند فیزیوتراپی بسته به آسیب و اندازه ناحیه بدن که تحت درمان است بین سه تا ده دقیقه طول خواهد کشید. با این حال، فیزیوتراپی اولتراسوند به تنهایی به ندرت درد یا آسیب شما را التیام می‌بخشد و معمولاً باید با سایر تکنیک‌‌‌‌‌های فیزیوتراپی مخصوصاً منوال تراپی ترکیب شود.
مزایای اولتراسوند تراپی
- اولتراسوند تراپی می‌تواند برای درمان طیف وسیعی از مشکلات مورد استفاده قرار گیرد. اما بیشتر برای حل مشکلات مربوط به بافت عضلانی استفاده میشود.
- اثر گرمایی اولتراسوند سبب التیام درد عضلانی و کاهش التهاب مزمن در عضلات، مفاصل و رباطها میشود.
- این فرآیند باعث افزایش گردش خون در بافتها میشود که به نوبه خود به روند بهبودی بدن کمک میکند و درد را کاهش می‌‌‌دهد.
- گرم کردن عمیق بافتها، انعطاف پذیری تاندون و عضلات سفت را افزایش می‌‌‌دهد و دامنه حرکتی بافتها را بهبود می‌بخشد.
- اولتراسوند همچنین به جریان بهتر مایعات بافتی کمک میکند. به این معنی که لنف بیشتری از بافتها عبور میکند. لنف مایع مهمی است که گلبول‌‌‌‌‌های سفید خون را در سراسر بدن حمل میکند. به این ترتیب، فیزیوتراپی اولتراسوند به سلولهای آسیب دیده شما کمک میکند تا با عفونت‌‌ها مبارزه کنند و سریعتر بهبود یابند.
- اولتراسوند تراپی سبب تحریک تولید کلاژن (پروتئین اصلی در تاندون‌‌ها و رباطها) و تسریع روند بهبود بافت میشود.
- این روش به طور کلی بدون درد است و بدون نیاز به دارو‌‌‌‌‌های بیهوشی یا مسکن انجام میشود.
- وقتی اولتراسوند تراپی به درستی توسط درمانگر انجام شود، هیچ اثر مضر شناخته شد‌‌‌‌‌ه‌ای ندارد.
ضرورت استفاده از منوال تراپی در کنار اولتراسوند تراپی
همانطور که پیش از این گفته شد، اولتراسوند تراپی می‌تواند در کنترل درد موثر باشد؛ اما اگر از نظر جنبه‌های عملکردی و تحرک بررسی کنیم زمانی که اولتراسوند تراپی همراه با منوال تراپی انجام شود می‌تواند تاثیر بسیار بیشتری بر روند بهبودی و بازیابی تحرک بیمار داشته باشد.
اهمیت استفاده از منوال تراپی در کنار سایر تکنیک‌ها مانند اولتراسوند تراپی برای مدیریت درد، غیر قابل انکار است. مطالعات نشان داده‌اند که منوال تراپی شامل ماساژ، تمرینات اصلاحی و ورزش مؤثرترین شکل مداخلات فیزیکی بوده و اثربخشی کوتاه مدت و بلندمدت را برای کاهش درد و همچنین بهبود تحرک و قدرت عضلات و مفاصل نشان داده است.
آیا اولتراسوند تراپی درد دارد؟
به احتمال زیاد در طول اولتراسوند تراپی درد و ناراحتی را احساس نخواهید کرد. اگر احساس ناراحتی یا درد داشتید، فوراً به فیزیوتراپیست خود اطلاع دهید.
به چند جلسه اولتراسوند تراپی نیاز دارم؟
ابتدا فیزیوتراپیست با توجه به مشکل شما یک طرح درمانی شامل تکنیک‌‌‌‌‌های مختلف فیزیوتراپی برای شما تهیه میکند. او برای شما تعیین میکند که هر چند وقت یکبار باید برای درمان مراجعه کنید. این موضوع بسته به وضعیت و شدت بیماری شما متفاوت است.
در ابتدای درمان، معمولا جلسات به هم نزدیک‌تر هستند، به عنوان مثال ۲ تا ۳ بار در هفته. سپس یکبار در هفته و پس از آن، دفعات درمان به پاسخی که بدن شما به درمان داده است، بستگی دارد. همانطور که شرایط شما بهبود مییابد، جلسات فیزیوتراپی با فاصله بیشتری از هم انجام می‌شوند تا امکان انطباق بافت فراهم شود. بنابراین اینکه چه تعداد جلسه فیزیوتراپی لازم دارید، توسط فیزیوتراپیست تعیین میشود.
اولتراسوند تراپی برای چه کسانی مناسب نیست؟
اولتراسوند تراپی یک روش درمانی ایمن و بی ضرر است. با این حال شرایطی وجود دارد که در آن استفاده از اولتراسوند تراپی مناسب نیست. فیزیوتراپیست باید اطلاعات کافی از شرایط بیمار کسب کند تا اطمینان حاصل کند که این تکنیک برای او مناسب است.
برخی از مواردی که برای آن‌‌ها فیزیوتراپی اولتراسوند مورد استفاده قرار نمی‌گیرد عبارتند از: افراد مبتلا به سرطان، زنان باردار و کودکان، افراد مبتلا به ناهنجاری‌‌‌‌‌های عروقی مانند ترومبوز ورید عمقی (DVT)، آمبولی، آترواسکلروز شدید.
هزینه اولتراسوند تراپی
به یاد داشته باشید که اولتراسوند تراپی تنها بخشی از خدماتی است که شما طی یک جلسه فیزیوتراپی دریافت می‌کنید. هزینه درمان شما با توجه به کلیه خدماتی که برای شما ارائه شده تعیین خواهد شد.
اهمیت انتخاب فیزیوتراپیست مجرب
به کارگیری صحیح و مؤثر هر روش فیزیوتراپی مستلزم داشتن دانش گسترده در زمینه آناتومی و فیزیولوژی و درک عمیق از آسیب شناسی و بهبود بافت است. یک فیزیوتراپیست با تجربه می‌داند که از اثرات حرارتی یا غیرحرارتی اولتراسوند استفاده کند و همچنین زمان، شدت و دفعات استفاده را می‌داند. این موضوع منجر به نتایج بهتر درمان میشود و از عوارض جانبی جلوگیری میکند.
اولتراسوند تراپی در کلینیک نوید
اگر به دنبال یک کلینیک تخصصی فیزیوتراپی شمال تهران هستید، فیزیوتراپیست‌‌‌‌‌های ما در کلینیک فیزیوتراپی نوید با بهره‌گیری از بهترین تکنیک‌‌‌‌‌های فیزیوتراپی آماده ارائه خدمات به شما هموطنان عزیز هستند.
تیم با تجربه و متخصص ما در کلینیک نوید سال‌‌ها برای به کارگیری ایمن‌ترین و موثرترین تکنیک‌‌‌‌‌های فیزیوتراپی گردن، کمر و زانو آموزش دید‌‌ه‌اند و آماده ارائه بهترین برنامه درمانی برای بهبود آسیبها و بیماری‌‌‌‌‌های شما عزیزان هستند. اگر از درد یا آسیب رنج میبرید، همین امروز با ما تماس بگیرید.
