کجی گردن یا تورتیکولی، یک اختلال در سیستم اسکلتی-عضلانی نوزادان است که باعث انحراف یا خمیدگی گردن آن‌ها به یک سمت می‌شود و می‌تواند سبب مشکلات حرکتی شود. این وضعیت ممکن است به دلایل مختلفی از جمله عوامل ژنتیکی، آسیب‌های فیزیکی یا حتی مشکلات عصبی رخ دهد و به تدریج بر کیفیت زندگی فرد تأثیر بگذارد. البته کجی گردن در بسیاری از موارد با تشخیص به موقع و درمان مناسب بهبود می‌یابد. در این مقاله به بررسی ابعاد مختلف این وضعیت از جمله علل ایجاد، علائم و روش‌های مختلف درمان آن می‌پردازیم تا درک بهتری از این عارضه و راهکارهای موجود برای بهبود آن ارائه دهیم.
کجی گردن چیست؟
تورتیکولی یا کجی گردن یک عارضه پزشکی است که با انحراف و خمیدگی غیرطبیعی گردن به یک سمت مشخص می‌شود؛ به طوری که بالای سر به یک سمت و چانه به سمت دیگر متمایل شود.
تورتیکولی از دو واژه لاتین “tortus” به معنی پیچ خورده و “collum” به معنی گردن گرفته شده است. این مشکل در نوزادان و کودکان نسبتاً رایج است و ممکن است از بدو تولد (مادرزادی) وجود داشته باشد یا در دوران نوزادی و کودکی (اکتسابی) به تدریج ایجاد شود. نوع مادرزادی که شایع‌ترین نوع کجی گردن است، معمولاً بدون درد است و والدین معمولاً تا چند هفته پس از تولد متوجه آن می‌شوند. تورتیکولی اکتسابی نیز غالباً در چهار تا شش ماه اول زندگی کودک یا بعد از آن رخ می‌دهد و ممکن است ناگهانی یا تدریجی ظاهر شود.
علائم کجی گردن
علائم تورتیکولی مادرزادی شامل موارد زیر است:
- خم شدن سر نوزاد به یک سمت و متمایل شدن چانه به سمت دیگر
- محدودیت در حرکت سر و گردن نوزاد
- بالاتر بودن یک شانه نسبت به شانه دیگر
- سفتی یا گرفتگی عضلات گردن
- تورم در عضلات گردن
- وجود یک توده کوچک به اندازه نخود در یکی از عضلات گردن
- عدم تقارن در ویژگی‌های صورت
علائم تورتیکولی اکتسابی عبارتند از:
- خم شدن سر کودک به یک سمت و متمایل شدن چانه به سمت دیگر
- محدودیت در حرکت سر و گردن کودک
- بالاتر بودن یک شانه نسبت به شانه دیگر
- سفتی یا گرفتگی عضلات گردن
- تورم در عضلات گردن
- درد شدید گردن
- لرزش سر
- سردرد
علت کجی گردن
برای بررسی علت کجی گردن می‌بایست دلایل تورتیکولی مادرزادی و اکتسابی را به طور جداگانه بررسی کنیم، زیرا هر کدام علل و ویژگی‌های خاص خود را دارند.
دلایل کجی گردن مادرزادی
علت اصلی بروز کجی گردن به صورت مادرزادی، کوتاه شدن عضله استرنوکلیدوماستوئید (SCM) می‌باشد. این عضله از پشت گوش شروع می‌شود و به استخوان ترقوه و جناغ متصل می‌گردد. در اثر سفتی یا کوتاه شدن این عضله، گردن کودک به یک سمت خم و سر به سمت مقابل چرخانده می‌شود.
پژوهشگران به طور دقیق نمی‌دانند که چرا این عضله در برخی نوزادان کوتاه می‌شود، اما ممکن است به دلایل زیر باشد:
- کمبود فضا در رحم برای نوزاد در حال رشد (بیشتر در حاملگی‌های چندقلویی)
- نحوه قرارگیری نوزاد در رحم مادر (قرارگیری جنین در وضعیت نامناسب با اعمال فشار بر روی یک ناحیه از جمجمه می‌تواند به کجی گردن منجر شود)
- توسعه غیرطبیعی عضله SCM
- جمع شدن خون در عضلات گردن نوزاد (هماتوم)
- ضخیم شدن غیرطبیعی بافت عضلانی نوزاد (فیبروز)
- سندرم کلیپل-فایل (یک نقص مادرزادی نادر که باعث جوش خوردن مهره‌های گردنی می‌شود)
دلایل کجی گردن اکتسابی
تورتیکولی اکتسابی معمولاً به دلیل ورم در گلوی کودک ایجاد می‌شود. این ورم باعث شل شدن بافت‌های اطراف ستون فقرات فوقانی کودک می‌شود و اجازه می‌دهد که مهره‌ها از موقعیت طبیعی خود خارج شوند. این امر موجب اسپاسم عضلات گردن و کج شدن سر به یک سمت می‌شود. ورم ممکن است ناشی از عفونت، آسیب یا دلایل نامشخص باشد.
سایر علل تورتیکولی اکتسابی شامل موارد زیر است:
- ریفلاکس معدی-مروی (GERD)
- تومور چشمی
- واکنش به برخی داروها
- بافت اسکار
- آرتریت گردن
- سندرم سندیفر (یک وضعیت نادر که GERD را با اسپاسم گردن ترکیب می‌کند)
- سندرم گریزل (یک عارضه نادر ناشی از عفونت سر و گردن یا جراحی‌های گوش، بینی و گلو)
کودکان بزرگتر و بزرگسالان می‌توانند تورتیکولی را به دلایل زیر تجربه کنند:
- آسیب‌های عضلانی و اسپاسم ناشی از حرکات ناگهانی گردن، وضعیت بدنی نامناسب یا فشار بیش از حد بر گردن
- التهاب یا عفونت مانند عفونت‌های گوش، سینوس‌ها یا گلو
- اختلالات عصبی مانند بیماری‌هایی مانند سکته مغزی، پارکینسون یا اختلالات عصبی دیگر
- آسیب‌های شدید به ستون فقرات گردنی یا نخاع
- مصرف برخی داروها مانند داروهای ضدروان پریشی
چرا نرخ کجی گردن افزایش یافته است؟
شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد نرخ تورتیکولی و سایر مشکلات گردن مرتبط با سبک زندگی مدرن در حال افزایش است. پزشکان و فیزیوتراپیست‌ها به دلیل افزایش مراجعات بیماران برای مشکلات گردنی و اسپاسم‌های مرتبط، این روند را مشاهده کرده‌اند.
عوامل اصلی مؤثر در افزایش نرخ کجی گردن شامل تغییرات در نحوه مراقبت از نوزادان در محیط مدرن است. برخی از این عوامل عبارتند از:
1-خواباندن نوزاد به پشت
از سال ۱۹۹۲، پزشکان توصیه کردند که نوزادان به پشت خوابانده شوند تا خطر سندرم مرگ ناگهانی نوزادان (SIDS) کاهش یابد. این توصیه اثرات بسیار مثبتی داشت و توانست نرخ مرگ ناگهانی نوزادان را حدود ۵۰٪ کاهش دهد. اما خوابیدن مداوم به پشت باعث شد که نوزادان کمتر به حرکت عضلات گردن خود عادت کنند و سر را به یک سمت خاص بچرخانند. این موضوع می‌تواند منجر به سفتی و کوتاهی عضله استرنوکلیدوماستوئید (SCM) و در نتیجه تورتیکولی مادرزادی شود.
برای جلوگیری از بروز تورتیکولی و تقویت عضلات گردن، پزشکان اکنون به والدین توصیه می‌کنند که طی روز نوزادان را برای مدت کوتاهی به شکم بخوابانند. این کار باعث می‌شود عضلات گردن و شانه‌های نوزاد تقویت شود و خطر بروز تورتیکولی کاهش یابد.
2-استفاده مکرر از صندلی‌های مخصوص نوزادان
در سال‌های اخیر با افزایش استفاده از وسایل راحتی برای نوزادان مانند تاب‌ها، صندلی‌های متحرک و صندلی‌های خودرو، نوزادان زمان بیشتری را در وضعیت‌های خوابیده یا نیمه نشسته می‌گذرانند. استفاده از این وسایل باعث می‌شود که نوزادان به طور مداوم در یک موقعیت خاص باقی بمانند و این عدم تحرک می‌تواند عواقب منفی بر توسعه حرکتی آن‌ها داشته باشد.
یکی از عوارض جانبی دیگر این استفاده مداوم، افزایش تعداد نوزادان با سندرم سر صاف است. این حالت زمانی ایجاد می‌شود که نوزاد به مدت طولانی در یک وضعیت خاص (معمولاً در وضعیت خوابیده به پشت) قرار بگیرد و فشار مداوم بر روی یک ناحیه خاص از سر ایجاد شود. این فشار می‌تواند باعث ایجاد فرورفتگی یا تغییر شکل در آن ناحیه شود.
برای مقابله با این مشکلات، پزشکان به والدین توصیه می‌کنند که از فعالیت‌های متنوعی برای تحریک حرکت و تقویت عضلات گردن و شانه‌ها استفاده کنند. این کار به بهبود توسعه حرکتی نوزادان کمک می‌کند و خطر بروز مشکلاتی مانند تورتیکولی را کاهش می‌دهد.
درمان نکردن کجی گردن باعث چه مشکلاتی می‌شود؟
در صورت عدم درمان، تورتیکولی می‌تواند به نامتقارن شدن سایر بخش‌های بدن منجر شود. در واقع این عارضه تنها محدود به سر و گردن نیست، بلکه به مرور زمان کل بدن کودک را تحت تأثیر قرار می‌دهد. به عنوان مثال کجی گردن به مرور زمان می‌تواند به عدم تقارن شانه‌ها و صورت نیز منجر شود.
همچنین عدم درمان می‌تواند تأثیر منفی بر رشد حرکتی و توسعه مهارت‌های حرکتی نوزادان بگذارد و مشکلاتی در یادگیری نشستن، ایستادن و راه رفتن ایجاد کند. علاوه بر این، کجی گردن درمان نشده می‌تواند به فشار بر روی عصب‌ها و ساختارهای دیگر ناحیه گردن منجر شود و منجر به مشکلاتی در تنفس و بلع شود.
کجی گردن چگونه تشخیص داده می‌شود؟
تشخیص زودهنگام و صحیح تورتیکولی بسیار مهم است، زیرا می‌تواند به درمان مؤثرتر و بهبود سریع‌تر وضعیت کودک کمک کند. تشخیص تورتیکولی معمولاً از طریق معاینه فیزیکی توسط پزشک انجام می‌شود و شامل مراحل زیر است:
- معاینه فیزیکی: پزشک به بررسی وضعیت گردن و سر کودک می‌پردازد. این مرحله شامل ارزیابی زاویه سر، میزان حرکت گردن و هرگونه ناهنجاری ظاهری است. پزشک ممکن است از والدین بخواهد تا نحوه حرکت و رفتار کودک را در شرایط مختلف مشاهده کنند.
- بررسی تاریخچه پزشکی: پزشک از والدین درباره تاریخچه بارداری و زایمان، رفتارهای حرکتی کودک و هرگونه مشکلاتی که ممکن است در گذشته تجربه کرده باشد، سؤال می‌کند. این اطلاعات می‌تواند به شناسایی عوامل موثر در بروز کجی گردن کمک کند.
- تصویربرداری: در برخی موارد برای ارزیابی دقیق‌تر وضعیت، ممکن است تصاویر اولتراسوند از هر دو طرف گردن تهیه شود تا تغییر در ضخامت و بافت عضلانی به عنوان علت احتمالی تورتیکولی تأیید شود. این ابزار ایمن و کم هزینه می‌تواند به تأیید میزان درگیری عضله کمک کند. اولتراسوند همچنین به نظارت بر پیشرفت نوزاد در طول درمان کمک می‌کند.
- تست‌های اضافی: اگر پزشک مشکوک باشد که تورتیکولی ممکن است ناشی از یک مشکل عصبی یا اسکلتی باشد، ممکن است به متخصصان دیگر ارجاع دهد تا آزمایش‌های اضافی انجام شود.
روش‌های درمان کجی گردن
روش درمان کجی گردن بسته به نوع آن (مادرزادی یا اکتسابی) متفاوت است و می‌تواند شامل روش‌های غیرجراحی و جراحی باشد. در ادامه، به توضیحات کامل‌تری در مورد درمان این بیماری می‌پردازیم:
1-درمان تورتیکولی مادرزادی
تورتیکولی مادرزادی به طور معمول با استفاده از روش‌های غیرجراحی قابل درمان است. این درمان‌ها شامل موارد زیر هستند:
- فیزیوتراپی: یکی از اصلی‌ترین و مؤثرترین روش‌های درمانی برای تورتیکولی مادرزادی، فیزیوتراپی است. فیزیوتراپیست با انجام حرکات کششی و تقویتی، عضلات گردن نوزاد را تقویت کرده و از سفتی آن‌ها می‌کاهد. همچنین فیزیوتراپیست به والدین آموزش می‌دهد که انجام چه تمریناتی در منزل به بهبود وضعیت عضلات گردن نوزاد کمک می‌کنند. این تمرینات باید چندین بار در روز انجام شوند و به تدریج شدت و مدت زمان حرکات افزایش یابد. توجه داشته باشید که این حرکات باید حتماً زیر نظر فیزیوتراپیست متخصص انجام شود تا هیچ گونه آسیب اضافی به گردن نوزاد وارد نشود.
- قرار دادن نوزاد در وضعیت بدنی مناسب: یکی از روش‌های مؤثر برای درمان کجی گردن، قرار دادن نوزاد به پشت و تنظیم سر او به سمت مخالف است، به ویژه هنگام خواب و استراحت. این کار باعث می‌شود نوزاد مجبور شود گردن خود را در جهات مختلف حرکت دهد. همچنین می‌توان با جابه‌جایی اسباب‌بازی‌ها و اشیاء دیگر، او را تشویق به چرخاندن سر به سمت مخالف کرد.
- وسایل کمکی: در برخی موارد، پزشک ممکن است استفاده از وسایل کمکی مانند بریس‌های گردنی را توصیه کند. این وسایل می‌توانند به نگه داشتن سر در وضعیت صحیح کمک کنند و از تشدید انحراف جلوگیری کنند.
در موارد شدید که سایر روش‌ها پاسخگو نمی‌باشند، ممکن است جراحی به عنوان آخرین راه حل در نظر گرفته شود تا عضلات یا بافت‌های آسیب دیده اصلاح شوند. به طور کلی، درمان تورتیکولی مادرزادی معمولاً نتایج خوبی به دنبال دارد، به شرطی که تحت نظر پزشک و فیزیوتراپیست‌های متخصص انجام شود.
2-درمان تورتیکولی اکتسابی
درمان تورتیکولی اکتسابی بیشتر بر روی علت زمینه‌ای و تسکین علائم متمرکز است. روش‌های درمانی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها: در صورتی که تورتیکولی به علت عفونت ایجاد شده باشد، آنتی‌بیوتیک‌ها برای درمان عفونت تجویز می‌شوند.
- تزریق سم بوتولینوم: در برخی موارد، تزریق سم بوتولینوم می‌تواند برای شل کردن عضلات سفت گردن و کاهش درد و اسپاسم عضلانی مؤثر باشد.
- درمان حرارتی: استفاده از گرما به کاهش درد و التهاب کمک می‌کند. این روش می‌تواند به تسکین عضلات کمک کند و باعث افزایش انعطاف پذیری آن‌ها شود.
- ماساژ: ماساژ درمانی می‌تواند به کاهش تنش عضلانی و بهبود جریان خون در ناحیه گردن کمک کند.
- استفاده از وسایل کمکی: این وسایل می‌توانند از گردن پشتیبانی کرده و به بهبود وضعیت نوزاد کمک کنند.
- فیزیوتراپی: فیزیوتراپی یک روش مؤثر برای درمان کجی گردن اکتسابی می‌باشد. این تکنیک شامل انجام تمرینات خاصی برای افزایش قدرت عضلانی و انعطاف پذیری عضلات گردن است که به بهبود دامنه حرکتی و اصلاح وضعیت گردن کمک شایانی می‌کند.
در نهایت، درمان زودهنگام و مؤثر می‌تواند به بهبود وضعیت کودک کمک کند و از بروز مشکلات جدی‌تر در آینده جلوگیری نماید. والدین باید به نشانه‌ها و علائم تورتیکولی توجه کنند و در صورت بروز هرگونه مشکل به پزشک مراجعه کنند.
بهترین روش درمان کجی گردن
فیزیوتراپی به عنوان یکی از مؤثرترین و کم‌تهاجمی‌ترین روش‌های درمان کجی گردن (تورتیکولی) شناخته می‌شود. فیزیوتراپیست‌ها در این زمینه با خانواده‌ها همکاری می‌کنند تا از بروز این مشکل در نوزادان پیشگیری کرده و در صورت بروز به درمان آن بپردازند.
این روش شامل تمرینات خاص کششی و تقویتی است که به بهبود دامنه حرکتی و کاهش تنش عضلانی کمک می‌کند. با استفاده از تکنیک‌های تخصصی فیزیوتراپی، کودکان می‌توانند به تدریج به وضعیت طبیعی گردن خود بازگردند تا از بروز عوارض طولانی مدت جلوگیری شود. فیزیوتراپی همچنین به والدین آموزش می‌دهد که چگونه به درستی با کودک خود تمرین کنند تا روند درمان مؤثرتر شود.
فیزیوتراپی چگونه به درمان کجی گردن کمک می‌کند؟
فیزیوتراپی به عنوان بهترین روش درمان کجی گردن (تورتیکولی) شناخته می‌شود. این روش نه تنها به کاهش علائم و بهبود حرکات گردن کمک می‌کند، بلکه می‌تواند از بروز مشکلات ثانویه نیز پیشگیری کند. عملکرد فیزیوتراپی برای کمک به درمان کجی گردن عبارت است از:
- غربالگری و ارزیابی اولیه: فیزیوتراپیست‌ها در مرحله اول، نوزادان را از نظر مشکلات عضلانی، استخوانی و حرکتی غربالگری می‌کنند. ارزیابی اولیه به شناسایی زودهنگام تورتیکولی کمک می‌کند. به این ترتیب می‌توان از بروز مشکلات جدی‌تر جلوگیری کرد.
- تقویت عضلات: فیزیوتراپیست‌ها به کمک تمرینات خاص، عضلات گردن کودک را تقویت می‌کنند. این کار معمولاً با استفاده از تجهیزات خاص و بازی‌های مناسب سن کودک انجام می‌شود. این تمرینات باعث می‌شوند تا توانایی کودک در کنترل سر و گردن بهبود یابد.
- آموزش والدین: فیزیوتراپیست‌ها به والدین نحوه اجرای تمرینات خانگی را آموزش می‌دهند تا درمان به صورت مستمر ادامه یابد و سرعت بیشتری داشته باشد. به عنوان مثال فیزیوتراپیست‌ها تمرینات کششی و حرکات اصلاحی کجی گردن را به والدین آموزش می‌دهند تا به طور منظم در منزل انجام شوند. این تمرینات به بهبود وضعیت گردن و کاهش علائم ناشی از کجی گردن منجر می‌شود.
- درمان‌های دستی: فیزیوتراپیست‌ها ممکن است از روش‌های درمان دستی یا منوال تراپی برای کاهش تنش عضلانی و بهبود حرکات استفاده کنند. این روش‌ها به کاهش انقباضات عضلانی کمک می‌کند و به بهبود دامنه حرکتی گردن منجر می‌شود.
در اکثر موارد، فیزیوتراپی به عنوان درمان اصلی در نظر گرفته می‌شود، زیرا می‌تواند به بهبودی قابل توجهی منجر شود و در 90 تا 95 درصد موارد، دامنه حرکتی گردن به حالت طبیعی باز می‌گردد. بنابراین تنها در موارد نادری ممکن است جراحی لازم باشد.
روش‌های پیشگیری از کجی گردن
برخی از انواع کجی گردن (تورتیکولی) از بدو تولد ایجاد می‌شوند و نمی‌توان از آن‌ها جلوگیری کرد. اما با در نظر گرفتن برخی نکات می‌توان از کجی گردن اکتسابی جلوگیری کرد.
به عنوان مثال شرکت در کلاس‌های پیش از زایمان که به موضوع نحوه صحیح قرار دادن نوزادان می‌پردازند، می‌تواند به والدین کمک کند تا اطلاعات لازم را در این زمینه کسب کنند. آگاهی والدین از نحوه صحیح قرار دادن نوزادان می‌تواند کمک کند تا نوزادان زمان کافی را در وضعیت‌های مختلف به ویژه در حالت دمر سپری کنند و از صرف زمان زیاد در یک موقعیت ثابت در وسایل نگهدارنده یا صندلی‌های نوزادی جلوگیری شود. این امر محیط مناسبی را برای رشد طبیعی سر و گردن نوزادان فراهم می‌کند.
همچنین خانواده‌ها و مراقبان باید برای غربالگری زودهنگام تورتیکولی یا نواحی صاف روی جمجمه نوزاد اقدام کنند. هرچه زودتر نوزاد مورد ارزیابی قرار گیرد، زودتر می‌توان از بروز مشکلات جلوگیری کرد و ناهنجاری ایجاد شده را برطرف کرد.
با رعایت این نکات و ایجاد یک محیط مناسب می‌توان به پیشگیری از کجی گردن و مشکلات مرتبط با آن کمک کرد.
دکتر خوب برای کجی گردن
اگر به دنبال یک فیزیوتراپیست متخصص برای درمان کجی گردن هستید، کلینیک فیزیوتراپی نوید می‌تواند گزینه‌ای عالی برای شما باشد. این کلینیک با تیمی مجرب و متخصص، خدمات ویژه‌ای را برای درمان انواع مشکلات گردن ارائه می‌دهد. ما با سال‌ها تجربه در زمینه درمان ناهنجاری‌های گردنی به شما اطمینان می‌دهیم که با روش‌های مؤثر و شخصی‌سازی شده به فرزندان شما کمک خواهیم کرد تا بهبودی سریع‌تری را تجربه کنند و از کجی گردن رهایی یابید.
