فتق دیسک گردن که با نام دیسک گردن شناخته می‌شود، یک ناهنجاری رایج است که به دلایل مختلف و در سنین متفاوت ممکن است رخ دهد. فرسایش، از دست دادن انعطاف پذیری و شکستن حلقه فیبری دیسک عواملی هستند که منجر به این وضعیت می‌شود. در نتیجه این وضعیت ممکن است اعصاب یا طناب نخاعی فشرده شده و علائم شدیدی ایجاد کند. در ادامه به علائم دیسک گردن و جدیدترین روش‌های درمان آن پرداخته می‌شود.
آناتومی دیسک‌های بین مهره‌ای
دیسک‌های بین مهره‌ای از دو بخش اصلی تشکیل شده‌اند:
- نوکلئوس پالپوس (Nucleus Pulposus): قسمت داخلی دیسک است و ساختاری ژل مانند دارد. نوکلئوس پالپوس از آب و مواد ژلاتینی تشکیل شده است و وظیفه اصلی آن جذب فشارهایی است که به ستون فقرات وارد می‌شود.
- حلقه فیبری (Annulus Fibrosus): قسمت بیرونی دیسک است که از چند لایه بافت ضخیم فیبری تشکیل شده است. حلقه فیبری مسئولیت حفظ نوکلئوس پالپوس را دارد و از پراکندگی مواد ژلاتینی آن جلوگیری می‌کند. همچنین، حلقه فیبری سبب انتقال فشارها به طور یکنواخت در سراسر دیسک می‌شود.
وظایف دیسک‌های گردن
دیسک‌های بین مهره‌ای گردن بین هفت مهره گردنی قرار دارند. مانند تمام دیسک‌های بدن، آن‌ها دو عملکرد اصلی دارند:
- ابتدا حرکات دو جسم مهره مجاور را تثبیت می‌کنند و به این ترتیب از طناب نخاعی در کانال مهره‌ای واقع در پشت دیسک‌های گردن محافظت می‌کنند. این کار توسط حلقه فیبری دیسک انجام می‌شود. این ساختار خارق‌العاده به گونه‌ای طراحی شده است که با هر حرکت، بخشی از الیاف بافت همبند شل می‌شود تا حرکت آسیبی به آن وارد نکند.
- عملکرد دوم جذب و توزیع مجدد استرس و وزن بر روی ستون فقرات است. این کار توسط هسته ژلاتینی دیسک انجام می‌شود که حاوی غلظت بالایی از مولکول‌های پروتئینی متصل به آب است. بنابراین، دیسک به عنوان یک بالشتک پر از آب عمل می‌کند و به طور مؤثری بار وارد شده به ستون فقرات را جذب می‌کند.
فتق دیسک گردن چیست؟
فتق دیسک گردن وضعیتی است که در آن قسمت داخلی و نرم دیسک از حلقه فیبری آن بیرون بزند، به طوری که قطعاتی از هسته دیسک به داخل کانال عصبی هدایت شود. به عبارت دیگر زمانی که حلقه فیبری دیسک ضعیف می‌شود، ممکن است قسمت داخلی و نرم دیسک از محل خود خارج شود. این وضعیت به عنوان فتق دیسک شناخته می‌شود.
این قطعات دیسک بیرون زده می‌توانند اعصاب یا طناب نخاعی را فشرده کرده و علائم خطرناکی ایجاد کنند. از طرفی در فضای دیسک مکانیسم‌های خودترمیمی وجود ندارد، به همین دلیل تخریب پیشرفته دیگر نمی‌تواند به طور خودبخودی بهبود یابد.
علت دیسک گردن
دیسک گردن نتیجه پیری و فرسایش استخوان است که می‌تواند از سنین جوانی آغاز شود. کار سنگین فیزیکی، اعمال فشار شدید به ستون فقرات و عوامل ژنتیکی این فرآیندها و تغییرات تخریبی را تشویق می‌کنند. سایر عوامل خطر مانند سیگار کشیدن نیز نقش مهمی در این فرآیندها دارند.
فتق دیسک در کدام قسمت ستون فقرات رایج تر است؟
رایج‌ترین محل وقوع فتق دیسک، ستون فقرات گردنی مخصوصاً بین مهره ششم و هفتم است. مردان معمولاً بیشتر از زنان تحت تأثیر این آسیب قرار می‌گیرند.
علائم دیسک گردن چیست؟
علائم فتق دیسک گردن بسته به محل دقیق آسیب و پاسخ شما به درد بسیار متفاوت است، اما به طور کلی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- گردن دردی که در بازو، شانه و دست شما پخش می‌شود.
- گردن درد هنگام چرخاندن سر یا خم کردن گردن
- تشدید درد هنگام سرفه، عطسه یا حرکت در موقعیت‌های خاص
- اسپاسم عضلانی یا گرفتگی گردن
- درد همراه با بی حسی و گزگز در بازو
- ضعف عضلانی در عضله دوسر و سه سر بازو
علائم دیسک گردن حاد
ستون فقرات گردنی شامل 7 مهره است که روی هم قرار گرفته‌اند و با نام‌های C1 تا C7 شناخته می‌شوند. دیسک‌های بین مهره‌ای بین مهرههای مجاور قرار دارند. به عنوان مثال، دیسک C5-C6 بین مهرههای C5 و C6 قرار دارد. اگر دیسک C5-C6 دچار فتق شود می‌تواند ریشه عصبی C6 را تحت فشار قرار دهد. علائم و نشانه‌های ناشی از فتق دیسک گردن بسته به ریشه عصبی تحت فشار می‌تواند متفاوت باشد. مثلا:
فتق دیسک C4-C5 (فشردگی ریشه عصبی C5): درد، سوزن سوزن شدن یا بی حسی در ناحیه شانه و همچنین احساس ضعف در عضله دلتوئید شانه
فتق دیسک C5-C6 (فشردگی ریشه عصبی C6): درد، گزگز یا بی حسی در شست دست و همچنین احساس ضعف در عضلات دوسر بازو و عضلات بازکننده مچ دست
فتق دیسک C6-C7 (فشردگی ریشه عصبی C7): درد، گزگز یا بی حسی در دست و انگشت میانی و همچنین احساس ضعف در عضلات سه سر (دیسک C6-C7 معمولاً بیشترین احتمال فتق در ستون فقرات گردنی را دارد)
فتق دیسک C7-T1 (فشردگی ریشه عصبی C8): درد، گزگز یا بی حسی در قسمت بیرونی ساعد و سمت صورتی دست و همچنین احساس ضعف در عضلات فلکسور انگشت
تشخیص دیسک گردن
تشخیص دیسک گردن با بررسی علائم اولیه و پرسش سوالاتی در زمینه شدت درد، محل دقیق درد و سایر علائم و همچنین معاینات فیزیکی آغاز می‌شود. پزشک معمولاً می‌تواند فتق دیسک گردن را از علائم و معاینه فیزیکی تشخیص دهد. اگر علائم شما حاکی از فتق دیسک گردن باشد، درمان مناسب تجویز می‌شود.
در صورت مشکوک بودن به سایر شرایط یا عدم بهبود علائم پس از یک دوره درمان، آزمایشات تصویربرداری مانند تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI) یا توموگرافی کامپیوتری (CT اسکن) ممکن تجویز می‌شود تا منشأ علائم مشخص شود. تصاویر MRI بهترین راه برای مشاهده آناتومی و بافت‌های نرم اطراف ستون فقرات است. در این تصاویر فتق دیسک به راحتی دیده می‌شود اما اگر بیمار قادر به گرفتن MRI نباشد مثلا دارای ضربان ساز باشد، سی تی اسکن به عنوان تکنیک جایگزین استفاده می‌شود.
آیا بیرون زدگی دیسک گردن قابل درمان است؟
بله، بیرون زدگی دیسک گردن در بسیاری از موارد قابل درمان است، اما روش درمانی بستگی به شدت علائم، میزان فشار وارده بر اعصاب و نخاع و وضعیت عمومی بیمار دارد.
گزینه‌های درمان دیسک گردن
انتخاب روش درمان کاملاً بستگی به شدت علائم دارد. اگر درد قابل تحمل باشد و عوارض عصبی نباشند، درمان کلاسیک با فیزیوتراپی و دارو کفایت می‌کند. با این حال اگر پس از گذشت هفته‌ها، بهبودی حاصل نشود یا علائم پیشرفت کنند باید جراحی انجام شود. در ادامه به سه مورد از مؤثرترین و رایج‌ترین روش‌های درمان دیسک گردن اشاره میکنیم:
1-دارودرمانی
از آنجایی که بیشتر بیماران علائم عصبی جدی ندارند، در بسیاری از موارد دارودرمانی انجام می‌شود. دارودرمانی شامل تجویز داروهای مسکن یا شل کننده‌های عضلانی و در موارد شدید، تزریق مستقیم کورتیزون به ریشه عصبی می‌باشد. تزریق کورتیزون تحت فلوروسکوپی با اشعه ایکس انجام می‌شود و شامل تزریق استروئیدها و یک عامل بی حس کننده به فضای اپیدورال ستون فقرات است. ممکن است برای رسیدن به اثر کامل، تزریق‌های مکرر انجام شود. مدت زمان تسکین درد متفاوت است و ممکن است هفته‌ها یا سال‌ها طول بکشد.
2-فیزیوتراپی
فیزیوتراپی یکی از مهم‌ترین و مؤثرترین روش‌های درمانی برای کمک به کاهش علائم بیرون زدگی دیسک گردن است. این درمان شامل تمرینات و تکنیک‌های مختلفی از جمله الکتروتراپی، اولتراسوند تراپی و منوال تراپی می‌باشد. فیزیوتراپی با کاهش درد و تسکین علائم، تقویت عضلات و افزایش انعطاف‌پذیری می‌تواند در بهبود علائم دیسک گردن مؤثر باشد و به بیماران کمک کند تا به سرعت به فعالیت‌های روزمره خود بازگردند.
3-جراحی
جراحی معمولاً به عنوان آخرین گزینه درمانی بررسی می‌شود. در واقع استفاده از روش جراحی برای درمان دیسک گردن معمولاً در موارد شدیدی که روش‌های غیرتهاجمی مانند فیزیوتراپی پاسخ مؤثری ایجاد نکردند یا در مواردی که آسیب جدی به اعصاب یا طناب نخاعی وارد شده است، ممکن است مورد استفاده قرار گیرد. همیشه تصمیم در مورد جراحی باید با مشاوره و توصیه پزشک متخصص گرفته شود.
بهترین درمان دیسک گردن
فیزیوتراپی یکی از بهترین روش‌ها برای درمان دیسک گردن بدون جراحی می‌باشد. در این روش فیزیوتراپیست متخصص از تکنیک‌های مختلف به ویژه منوال تراپی برای گردن درد و سایر علائم فتق دیسک گردن استفاده می‌کند. نقش فیزیوتراپی در درمان دیسک گردن عبارت است از:
- تسکین درد: فیزیوتراپی می‌تواند به کاهش درد و تسکین علائم دردناکی که ناشی از فشار بر اعصاب و بافت‌های اطراف دیسک گردن می‌باشد، کمک کند.
- تقویت عضلات: تمرینات فیزیوتراپی با تقویت عضلات گردن، شانه، پشت و کمر می‌تواند فشار را از دیسک‌های گردنی کم کرده و از شرایط نامطلوبی مانند بیرون زدگی دیسک گردن جلوگیری کند.
- افزایش انعطاف‌پذیری و بهبود تحرک: تمرینات ورزشی و منوال تراپی که توسط فیزیوتراپیست انجام می‌شود می‌تواند انعطاف‌پذیری گردن را افزایش داده و سبب بهبود تحرک شود.
- آموزش: فیزیوتراپیست می‌تواند به بیماران آموزش دهد که چگونه در حین انجام فعالیت‌های روزمره و حرکات ورزشی از بدن خود محافظت کنند و از وضعیت‌هایی که ممکن است به علائم دیسک گردن منجر شود، پرهیز کنند.
- تکمیل کردن سایر روش‌ها: فیزیوتراپی به عنوان یک روش مکمل در کنار درمان‌های دارویی یا جراحی می‌تواند در بهبود علائم دیسک گردن مؤثر باشد و به بیماران کمک کند تا به سرعت به فعالیت‌های روزمره خود بازگردند.
منوال تراپی دیسک گردن
منوال تراپی شامل ماساژ و تکنیک‌های دستی است که توسط فیزیوتراپیست‌ها به منظور کاهش تنش عضلانی، افزایش جریان خون و کاهش درد انجام می‌شود. بسیاری از مطالعات نشان داده‌اند که درمان دستی یا منوال تراپی گردن مخصوصاً هنگامی که با حرکات ورزشی ترکیب شود با کاهش سطح درد، بهبود عملکرد و افزایش دامنه حرکتی مفصل تأثیر به سزایی در روند درمان بیماران مبتلا به دیسک گردن دارد.
منوال تراپی گردن معمولاً با توجه به نیازهای ویژه هر بیمار تنظیم می‌شود و می‌بایست توسط فیزیوتراپیست متخصص انجام شود. اگر به دنبال مرکزی برای دریافت خدمات تخصصی منوال تراپی گردن هستید، کلینیک فیزیوتراپی نوید بهترین انتخاب برای شماست. فیزیوتراپیست‌های کلینیک فیزیوتراپی نوید با بهره‌گیری از تجربه و دانش خود در زمینه درمان آسیب‌های ستون فقرات از جمله دیسک کمر و گردن بهترین تکنیک‌های درمان را برای شما هموطنان عزیز به کار می‌گیرند و در مسیر درمان همراه شما عزیزان می‌باشند.
مراقبت‌های خانگی دیسک گردن
- به طور موقت فعالیت‌های شدید را کاهش دهید و در موقعیتی که کمترین درد را برای شما ایجاد می‌کند، قرار بگیرید.
- به طور کلی توصیه می‌شود از یخ برای 24 تا 48 ساعت اول پس از آسیب با هدف کاهش تورم استفاده کنید و سپس از گرما برای شل کردن عضلات و بهبود سفتی استفاده کنید. اما در بیماری دیسک گردن، نه گرما و نه سرما به اندازه کافی عمیق نفوذ نمی‌کنند تا در واقع التهاب را تسکین دهند. بنابراین از هر کدام که احساس بهتری در بدن شما ایجاد می‌کند، استفاده کنید.
- صرف نظر از اینکه سرما یا گرما را انتخاب می‌کنید، آن را فقط حدود 20 دقیقه در موضع نگه دارید. یخ یا منبع گرما را در یک حوله بپیچید و هرگز آن را مستقیماً روی پوست خود قرار ندهید.
- زیر نظر پزشک، تمرینات کششی را برای تسکین گردن درد و بهبود انعطاف پذیری انجام دهید. با پزشک یا فیزیوتراپیست خود صحبت کنید تا تمرینات مناسب را برای شما تعیین کند.
- وضعیت بدنی بد یکی از عوامل اصلی گردن درد است. هر بار که نشسته‌اید، ایستاده‌اید یا از جای خود بلند می‌شوید به وضعیت بدنی خود فکر کنید. همیشه سعی کنید سر و گردن خود را صاف نگه دارید و مطمئن شوید که پشت شما حمایت می‌شود.
آیا دیسک گردن با استراحت خوب می‌شود؟
در برخی موارد، استراحت می‌تواند به بهبود دیسک گردن کمک کند، اما این تنها در مواردی است که علائم نسبتاً ملایم باشند. استراحت به معنای کاهش فعالیت‌های روزمره و فراهم آوردن شرایطی است که فشارهای وارده به دیسک گردن کمتر شود. اما باید توجه داشت که استراحت طولانی مدت و بیش از حد نمی‌تواند مشکل را حل کند و حتی ممکن است باعث ضعف عضلات، کاهش قابلیت حرکت و افزایش علائم بیرون زدگی دیسک گردن شود.
در واقع فعالیت بدنی منظم و تمرینات کششی و تقویتی می‌تواند به بهبود علائم و پیشگیری از عود آن‌ها کمک کند. بنابراین، بهتر است به توصیه و راهنمایی پزشک خود در مورد استراحت و درمان مناسب پایبند باشید. در برخی موارد ترکیبی از استراحت، فیزیوتراپی و دارودرمانی ممکن است برای بهبود علائم دیسک گردن موثر باشد.
راه‌های پیشگیری از دیسک گردن
پیشگیری از دیسک گردن مانند بسیاری از مشکلات ستون فقرات می‌تواند از طریق تغییر سبک زندگی، مراقبت‌های روزمره و ایجاد عادات سالم در زندگی روزمره صورت بگیرد. در ادامه چند راهکار برای پیشگیری از دیسک گردن ارائه می‌شود:
- استفاده از میزها با ارتفاع قابل تنظیم
- استفاده از پشتی‌های صندلی با پشتیبانی مناسب
- انجام تمرینات کششی در محیط کار
- استفاده از تکنیک‌های مناسب برای جابجایی اجسام سنگین
- عدم حمل کیف و کوله پشتی سنگین
- انجام تمرینات تقویتی عضلات پشت و شکم، ورزش‌های آبی و ورزش‌های کششی می‌تواند به بهبود قدرت عضلات و افزایش انعطاف‌پذیری ستون فقرات کمک کند.
- حفظ وزن مناسب و جلوگیری از چاقی می‌تواند از فشار اضافی بر روی ستون فقرات و دیسک‌ها جلوگیری کند.
با اجرای این مراقبت‌ها و ایجاد عادات سالم در زندگی روزمره می‌توانید به طور موثری از آسیب‌های مختلف ستون فقرات از جمله دیسک گردن پیشگیری کنید.
