کمردرد یکی از مشکلات شایعی است که بسیاری از زنان در دوران بارداری تجربه می‌کنند و می‌تواند از اوایل دوران بارداری تا ماه‌های پایانی ادامه داشته باشد. تخمین زده می‌شود که حدود نیمی از زنان باردار در طول این دوران به درجاتی از ناراحتی و درد در ناحیه کمر دچار می‌شوند.

اگرچه کمردرد در بارداری معمولاً طبیعی و گذرا است، اما می‌تواند کیفیت زندگی و فعالیت‌های روزمره مادر را به شدت تحت تأثیر قرار دهد. شناخت علل این درد و آگاهی از روش‌های ایمن و مؤثر برای کاهش آن می‌تواند به مدیریت بهتر دوران بارداری و افزایش راحتی مادر کمک کند. با ما همراه باشید تا با بهترین روش‌های تسکین کمردرد در دوران بارداری آشنا شوید.

چرا در دوران بارداری دچار کمردرد می‌شوم؟

کمردرد یکی از مشکلات شایع در دوران بارداری است و حدود ۴۰ درصد از زنان باردار در مقطعی از این دوران آن را تجربه می‌کنند. این درد ممکن است در ناحیه میانی یا پایین کمر احساس شود و دلایل متعددی دارد؛ از جمله تغییرات هورمونی، افزایش وزن جنین، جابجایی مرکز ثقل بدن و شل شدن رباط‌ها و مفاصل برای آماده سازی بدن جهت زایمان. این عوامل می‌توانند فشار بیشتری بر ستون فقرات و عضلات اطراف آن وارد کنند و منجر به کمردرد شوند. 

کمردرد ممکن است در هر مرحله‌ای از بارداری ظاهر شود، اما معمولاً در سه ماهه دوم و سوم شایع‌تر است و شدت آن می‌تواند از ناراحتی خفیف و موقتی تا درد شدید و ناتوان کننده متغیر باشد.

اگرچه جلوگیری از کمردرد در بارداری دشوار است، اما با رعایت برخی نکات ساده و استفاده از روش‌های درمانی بی‌خطر می‌توان تا حد زیادی آن را کنترل و قابل تحمل‌تر کرد. 

نکته مهم این است که کمردرد در اغلب موارد طبیعی است و جای نگرانی ندارد، اما اگر این درد شدید یا مداوم باشد، حتماً باید با پزشک متخصص مشورت کنید. آن‌ها می‌توانند با ارزیابی شرایط شما، توصیه‌هایی برای کاهش درد ارائه دهند و در صورت لزوم، دلایل دیگر را بررسی کرده و درمان‌های مناسب‌تری پیشنهاد کنند.

علت کمردرد در دوران بارداری چیست؟

کمردرد یکی از رایج‌ترین مشکلات دوران بارداری است و به دلایل مختلفی بروز می‌کند که همگی با تغییرات طبیعی بدن در این دوران در ارتباطند. با پیشرفت بارداری، بدن مادر برای رشد جنین و آمادگی جهت زایمان، دچار تغییرات فیزیکی و هورمونی متعددی می‌شود که می‌توانند فشار زیادی بر ستون فقرات، عضلات کمر و لگن وارد کنند. در ادامه به مهم‌ترین دلایل کمردرد در دوران بارداری اشاره می‌کنیم:

1-تغییرات هورمونی

در دوران بارداری، هورمونی به نام ریلاکسین در بدن ترشح می‌شود که وظیفه آن شل کردن رباط‌ها و مفاصل لگن برای آسان شدن زایمان است. این شل شدگی هرچند ضروری است، اما باعث کاهش ثبات ستون فقرات و مفاصل کمری می‌شود و در نتیجه می‌تواند به درد و ناراحتی در ناحیه کمر منجر شود.

2-جابجایی مرکز ثقل بدن

با رشد جنین و افزایش حجم شکم، مرکز ثقل بدن مادر به سمت جلو متمایل می‌شود. بدن برای حفظ تعادل، ناچار به تغییر وضعیت قرارگیری است که این تغییرات می‌تواند موجب کشیدگی شدید عضلات کمر و در نتیجه کمردرد شود.

3-افزایش وزن

اضافه وزنی که به صورت طبیعی در دوران بارداری رخ می‌دهد مخصوصاً در سه ماهه دوم و سوم، فشار زیادی را بر ستون فقرات وارد می‌کند. این فشار به خصوص اگر همراه با ضعف عضلات شکم و کمر همراه باشد، می‌تواند موجب تشدید کمردرد شود.

4-تغییر در نحوه ایستادن و راه رفتن (پوسچر نامناسب)

با تغییرات فیزیکی بارداری، بسیاری از زنان به طور ناخودآگاه طرز ایستادن، نشستن یا راه رفتن خود را تغییر می‌دهند. پوسچر نامناسب در طولانی مدت می‌تواند به عضلات و رباط‌های کمر آسیب وارد کند و موجب بروز کمردرد شود.

5-ضعیف شدن عضلات شکم

در بارداری، عضلات شکم کشیده شده و توان حمایتی خود از ستون فقرات را تا حدی از دست می‌دهند. این کاهش حمایت باعث می‌شود عضلات کمر بیشتر درگیر شوند و خستگی و درد در این ناحیه افزایش پیدا کند.

6-استرس و تنش روانی

اضطراب و استرس نیز می‌توانند منجر به انقباض و سفتی عضلات مخصوصاً در ناحیه کمر و شانه‌ها شوند. این تنش عضلانی ممکن است در دوران بارداری که بدن در وضعیت حساسی قرار دارد، باعث دردهای شدید شود.

در مجموع، کمردرد در بارداری پدیده‌ای معمول و اغلب قابل کنترل است. با آگاهی از دلایل آن و رعایت توصیه‌های پزشک می‌توان شدت این درد را کاهش داد و بارداری را با آرامش بیشتری پشت سر گذاشت.

آیا موقعیت قرارگیری جنین می‌تواند باعث کمردرد شود؟

بله، موقعیت قرارگیری جنین در رحم می‌تواند یکی از عوامل مؤثر در ایجاد یا تشدید کمردرد در دوران بارداری باشد. زمانی که جنین در وضعیتی قرار دارد که سر یا پشت او به ستون فقرات مخصوصاً استخوان دنبالچه یا ناحیه پایین کمر مادر فشار وارد می‌کند، این فشار می‌تواند باعث بروز کمردرد شدید شود. این وضعیت در اواخر دوران بارداری و نزدیک به زایمان شایع‌تر است، به ویژه اگر جنین در وضعیت پشتی (Posterior position) قرار داشته باشد، یعنی پشت او به سمت پشت مادر باشد.

علاوه بر موقعیت، اندازه جنین نیز در شدت کمردرد نقش دارد. اگر جنین بزرگتر از حد طبیعی باشد، فشار بیشتری به ساختارهای کمری وارد می‌شود و مادر ممکن است درد بیشتری را تجربه کند. این فشار اضافه می‌تواند تعادل بدن را بهم بزند و منجر به خستگی و گرفتگی عضلات کمر شود. در چنین مواردی، مشاوره با پزشک یا مامای متخصص می‌تواند به تشخیص بهتر وضعیت و ارائه راهکارهایی برای کاهش درد کمک کند.

آیا کمردرد در دوران بارداری طبیعی است؟

بله، کمردرد یکی از شایع‌ترین ناراحتی‌ها در دوران بارداری است و در سه ماهه دوم و سوم بیشتر دیده می‌شود. در بیشتر موارد، این کمردرد بعد از زایمان به تدریج کاهش یافته و برطرف می‌شود. 

با این حال در برخی از زنان، این ناراحتی ممکن است تا ماه‌ها بعد از زایمان ادامه پیدا کند و نیاز به مراقبت و درمان‌های حمایتی مانند فیزیوتراپی یا انجام ورزش‌های اصلاحی داشته باشد. در صورتی که درد شدید، مداوم یا همراه با علائم غیرطبیعی دیگر باشد، مراجعه به پزشک ضروری است.

چه چیزی به کاهش کمردرد در دوران بارداری کمک می‌کند؟

کمردرد یکی از مشکلات شایع دوران بارداری است و پیشگیری کامل از آن دشوار است، اما خوشبختانه راهکارهای مؤثری برای کاهش شدت درد و بهبود کیفیت زندگی مادر وجود دارد. در ادامه به مهم‌ترین روش‌های توصیه شده برای مدیریت کمردرد در دوران بارداری اشاره شده است:

1-ورزش منظم

فعالیت بدنی منظم می‌تواند با تقویت عضلات پشتیبان ستون فقرات، فشار وارده بر کمر را کاهش دهد. ورزش‌هایی مانند پیاده روی سبک، شنا و حرکات کششی ملایم مخصوص بارداری بسیار مفید هستند. البته مشورت با فیزیوتراپیست یا پزشک متخصص برای انتخاب حرکات مناسب و ایمن الزامی است.

2-حفظ وضعیت بدنی مناسب

تغییر مکرر وضعیت بدنی در طول روز، رعایت طرز نشستن و ایستادن صحیح، پرهیز از خم شدن از ناحیه کمر و بلند کردن اجسام با خم کردن زانوها (نه از ناحیه کمر) همگی از نکات کلیدی برای پیشگیری از افزایش کمردرد هستند. همچنین قرار دادن پاها روی سطحی کمی بالاتر از سطح زمین هنگام نشستن می‌تواند به کاهش فشار کمک کند.

3-انتخاب کفش مناسب

پوشیدن کفش‌های راحت و پاشنه کوتاه که از قوس کف پا و کمر حمایت می‌کنند، نقش مهمی در پیشگیری از بدتر شدن کمردرد در دوران بارداری دارد. کفش‌های ورزشی نرم یا کتانی بهترین گزینه در این دوران هستند.

4-استفاده از گرما

قرار دادن کیسه آب گرم بر روی قسمت پایین کمر می‌تواند عضلات منقبض را شل کرده و درد را تسکین دهد. دوش آب گرم نیز از راهکارهای تسکین دهنده طبیعی محسوب می‌شود.

5-فیزیوتراپی

فیزیوتراپی یکی از روش‌های ایمن و مؤثر برای کاهش کمردرد در دوران بارداری است و توسط بسیاری از متخصصان زنان و زایمان توصیه می‌شود. فیزیوتراپیست با ارزیابی دقیق وضعیت بدنی مادر، برنامه‌ای اختصاصی برای تسکین درد و بهبود عملکرد طراحی می‌کند. 

در جلسات فیزیوتراپی، فیزیوتراپیست با تقویت عضلات حمایت‌کننده ستون فقرات و لگن، آموزش وضعیت بدنی صحیح و حرکات اصلاحی، کاهش تنش عضلانی و استفاده از وسایل کمکی مانند توپ بارداری یا تکنیک‌هایی مانند منوال تراپی کمر به کاهش درد و افزایش کیفیت زندگی مادر در دوران بارداری کمک شایانی می‌کند.

نکته مهم: تمام تمرینات و روش‌های درمانی باید زیر نظر فیزیوتراپیست متخصص انجام شوند. همچنین قبل از شروع فیزیوتراپی، مشورت با پزشک زنان برای اطمینان از ایمن بودن آن در شرایط خاص بارداری (مانند حاملگی‌های پرخطر) ضروری است. 

6-استراحت کافی و جلوگیری از ایستادن طولانی مدت

بدن در دوران بارداری به استراحت بیشتری نیاز دارد. سعی کنید از ایستادن یا نشستن طولانی مدت خودداری کنید و با خوابیدن در وضعیت‌های مناسب (مانند خوابیدن به پهلوی چپ با قرار دادن بالش بین زانوها) به بدن خود فرصت بازسازی بدهید.

۹-مشورت با پزشک در مورد داروها

اگر با وجود رعایت موارد فوق همچنان دچار کمردرد شدید هستید، لازم است با پزشک خود مشورت کنید. برخی داروهای ضدالتهاب خفیف ممکن است با نظر پزشک در دوران بارداری مجاز باشند، اما هرگز بدون تجویز و توصیه پزشک دارویی مصرف نکنید.

آیا استفاده از کیسه آب گرم در دوران بارداری خطرناک است؟

استفاده از کیسه آب گرم برای تسکین کمردرد در دوران بارداری معمولاً ایمن است، اما باید با رعایت نکات ایمنی انجام شود. توجه داشته باشید که باید دمای کیسه را در حدی تنظیم کنید که باعث افزایش بیش از حد دمای بدن شما نشود، زیرا افزایش دمای بدن می‌تواند برای مادر و جنین مضر باشد. همچنین بهتر است زمان استفاده از کیسه آب گرم را به حدود ۱۵ دقیقه محدود کنید. 

بهترین روش خوابیدن در دوران بارداری برای کاهش کمردرد چیست؟

متخصصان توصیه می‌کنند که در دوران بارداری به پهلوی چپ بخوابید و برای حمایت بهتر از کمر و کاهش فشار، یک بالش نرم بین زانوهای خود قرار دهید. خوابیدن به این حالت کمک می‌کند تا جریان خون به جنین و اندام‌های داخلی بهتر برسد و فشار روی کمر کاهش پیدا کند. 

لازم به ذکر است که بسیاری از زنان باردار به دلیل انجام فعالیت‌های روزانه و وارد کردن فشار به بدن در طول روز، در شب کمردرد بیشتری را تجربه می‌کنند. بنابراین رعایت وضعیت مناسب خواب و استفاده از وسایل حمایتی مانند تشک مناسب می‌تواند به کاهش این درد و بهبود کیفیت خواب شب کمک کند.

آیا ورزش می‌تواند به کاهش کمردرد در دوران بارداری کمک کند؟

بله، انجام ورزش‌های مناسب و ایمن در دوران بارداری نه تنها می‌تواند به کاهش کمردرد کمک کند، بلکه فواید متعددی برای سلامت عمومی مادر نیز دارد. تمریناتی که به تقویت و کشش عضلات کمر، شکم، لگن و پاها کمک می‌کنند، می‌توانند:

• عضلات پشتیبان ستون فقرات را تقویت کرده و از وارد شدن فشار شدید به کمر جلوگیری کنند.
• انعطاف پذیری و تعادل بدن را بهبود بخشند.
• وضعیت بدنی (پوسچر) مناسب را حفظ کرده و از ایجاد کمردرد ناشی از ایستادن یا نشستن نادرست جلوگیری کنند.
• تحمل فیزیکی مادر را افزایش داده و آمادگی او را برای زایمان بهتر کنند.
• به کاهش استرس، بهبود خلق و خو و بهبود خواب مادر کمک کنند.

با این حال، قبل از شروع هر نوع تمرین ورزشی ضروری است که با متخصص زنان یا ماما مشورت کنید تا اطمینان داشته باشید که ورزش برای شرایط خاص شما ایمن است. 

توجه کنید که ورزش نباید باعث درد شود. در صورتی که در حین تمرین احساس درد کردید، باید بلافاصله آن را متوقف کرده و با پزشک مشورت نمایید.

آیا پیاده روی در دوران بارداری خطرناک است؟

خیر، پیاده روی یکی از ایمن‌ترین و ساده‌ترین روش‌های ورزش در دوران بارداری است. این فعالیت ملایم به بهبود جریان خون، کاهش کمردرد، حفظ تناسب اندام و ارتقاء روحیه کمک می‌کند. توصیه می‌شود از کفش‌های مناسب و راحت با حمایت کافی از قوس پا و پاشنه استفاده کنید تا از فشار به کمر جلوگیری شود.

آیا شنا کردن گزینه مناسبی برای کاهش کمردرد در دوران بارداری است؟

قطعاً. ورزش شنا یکی از بهترین انتخاب‌ها برای زنان باردار است. شنا باعث تسکین درد، بهبود گردش خون و ایجاد احساس سبکی در بدن می‌شود. بسیاری از زنان می‌توانند تا پایان بارداری به شنا ادامه دهند، البته به شرطی که با پزشک مشورت کرده باشند.

در مورد سایر ورزش‌ها چطور؟

در صورتی که بارداری شما بدون عارضه خاصی باشد، حفظ فعالیت بدنی در دوران بارداری نه تنها بی‌خطر بلکه مفید است. ورزش‌هایی مانند یوگای بارداری، تمرینات کششی ملایم، تمرینات تنفسی و حرکات تقویتی ساده می‌توانند به کاهش کمردرد و افزایش توان جسمی مادر کمک کنند. 

با این وجود، شروع یا تغییر هر برنامه ورزشی در دوران بارداری باید زیر نظر پزشک یا فیزیوتراپیست متخصص انجام شود تا از بروز هرگونه آسیب احتمالی جلوگیری گردد.

مرکز فیزیوتراپی برای درمان کمردرد در دوران بارداری

کلینیک فیزیوتراپی نوید با بهره‌گیری از تیمی مجرب و متعهد به عنوان یکی از مراکز پیشرو در ارائه خدمات فیزیوتراپی آماده کمک به مادران باردار در مدیریت و کاهش کمردردهای ناشی از تغییرات جسمی این دوران است. 

حضور فیزیوتراپیست‌های با تجربه در حوزه سلامت دوران بارداری، کلینیک نوید را به انتخابی مطمئن برای زنان بارداری تبدیل کرده است که به دنبال راه حلی ایمن و مؤثر برای درمان کمردرد خود هستند. برای دریافت مشاوره و رزرو نوبت با شماره‌های کلینیک تماس حاصل فرمایید.