آیا تا به حال احساس گردن درد یا خشکی گردن داشته‌اید که با گذشت زمان شدت گرفته و به شانه‌ها، دست‌ها یا حتی سر منتقل شود؟ این تجربه می‌تواند نشانه‌ای از دیسک گردن باشد؛ مشکلی شایع در ستون فقرات که در دو حالت حاد و خفیف بروز می‌کند. شناخت دقیق علائم و تفاوت‌های این دو حالت، کلید انتخاب بهترین روش درمان است. در این مقاله، علاوه بر بررسی علائم دیسک گردن حاد و خفیف به معرفی مؤثرترین راهکارهای درمانی پرداخته می‌شود تا بتوانید با آگاهی کامل گام‌های لازم برای کاهش درد و حفظ سلامت گردن خود را بردارید.

دیسک گردن چیست؟

بیماری فتق دیسک گردن (Herniated cervical disc) که به زبان ساده به آن دیسک گردن گفته می‌شود، وضعیتی است که در آن دیسک‌های بین مهره‌ای ناحیه گردن دچار آسیب، پارگی و بیرون‌زدگی می‌شوند.

این مشکل معمولاً یک شبه ایجاد نمی‌شود، بلکه اغلب نتیجه یک روند تدریجی است که با ضعیف و فرسوده شدن تدریجی دیسک‌ها آغاز می‌گردد. دیسک‌های بین مهره‌ای از یک هسته نرم و ژله‌ای و یک دیواره خارجی محکم از جنس لایه‌های فیبری تشکیل شده‌اند که بین مهره‌های ستون فقرات قرار می‌گیرند و نقش ضربه‌گیر و محافظ گردن را ایفا می‌کنند.

زمانی که یکی از این دیسک‌ها آسیب می‌بیند یا پاره می‌شود، ماده ژلاتینی داخل آن از دیواره خارجی دیسک بیرون زده و به فضای اطراف ستون فقرات نشت پیدا می‌کند. این ماده می‌تواند به اعصاب نزدیک ستون فقرات فشار وارد کرده یا آن‌ها را تحریک کند. در نتیجه فرد دچار گردن درد شدید، درد شانه یا حتی بازو می‌شود و ممکن است احساس بی‌حسی، ضعف یا سوزش نیز داشته باشد. این وضعیت معمولاً به نام فتق دیسک گردن یا رادیکولوپاتی گردن شناخته می‌شود.

با توجه به اینکه این مشکل خود به خود بهبود پیدا نمی‌کند، تشخیص سریع و درمان مناسب برای جلوگیری از پیشرفت بیماری و کاهش درد اهمیت زیادی دارد.

مراحل پیشرفت دیسک گردن

فتق دیسک گردن معمولاً طی چند مرحله پیشرفت می‌کند و شدت علائم آن در هر مرحله تغییراتی دارد. شناخت این مراحل به پزشک کمک می‌کند تا بهترین روش درمان را انتخاب کند. مراحل اصلی دیسک گردن عبارتند از:

• برآمدگی دیسک (Bulging Disc): در این مرحله، دیسک به طور یکنواخت و دایره‌وار از مرز طبیعی خودش فراتر می‌رود. در واقع در این مرحله، پارگی یا شکافی در دیواره خارجی دیسک وجود ندارد و فقط یک برآمدگی ایجاد شده است. این وضعیت اغلب بدون علامت است، مگر اینکه برآمدگی بسیار بزرگ باشد و به طور تصادفی به یک عصب یا نخاع فشار بیاورد.
• بیرون‌زدگی جزئی دیسک (Protrusion): در این مرحله دیواره دیسک پاره شده، اما ماده ژله‌ای داخل دیسک هنوز کاملاً از حلقه فیبری آن خارج نشده است. این وضعیت ممکن است باعث علائم خفیف تا متوسط شود، زیرا ماده داخلی دیسک شروع به فشار آوردن به اعصاب یا نخاع می‌کند.
• بیرون‌زدگی کامل دیسک (Extrusion): در این مرحله، ماده ژله‌ای داخل دیسک کاملاً از قسمت پارگی دیواره خارج شده، اما هنوز توسط یک پایه باریک به بدنه اصلی دیسک متصل است. این حالت معمولاً با درد شدید، التهاب و علائم عصبی همراه است، زیرا فشار مستقیم و قابل توجهی به ساختارهای عصبی وارد می‌کند.
• جداسازی (Sequestered): در این مرحله، بخشی از ماده دیسک که بیرون زده است، از بدنه اصلی دیسک جدا شده و به صورت یک قطعه آزاد در کانال نخاعی شناور می‌شود. این پیشرفته‌ترین و شدیدترین نوع فتق دیسک است که می‌تواند باعث درد بسیار شدید و علائم عصبی گسترده شود. این حالت اغلب نیاز به مداخله پزشکی جدی دارد.

علائم دیسک گردن خفیف چیست؟

آنچه اغلب به عنوان دیسک گردن خفیف شناخته می‌شود، معمولاً آرتروز یا دژنراسیون (ساییدگی) دیسک است که منظور همان تحلیل رفتن طبیعی دیسک با افزایش سن می‌باشد و ممکن است در مراحل ابتدایی حتی بدون علامت خاصی باشد.

البته با گذشت زمان و تحت تأثیر فشارهای روزانه کم کم علائم آن ظاهر می‌شود. اولین نشانه‌ها ممکن است شامل احساس خشکی یا گرفتگی گردن، درد خفیف یا ناراحتی ملایم باشد که گاهی به شانه‌ها یا بازوها کشیده می‌شوند.

این علائم اغلب بعد از بیدار شدن از خواب، نشستن طولانی مدت یا انجام فعالیت‌های تکراری تشدید می‌شوند و ممکن است با کاهش جزئی دامنه حرکتی گردن، احساس خستگی یا فشار در ناحیه گردن و شانه‌ها یا سردرد ملایم همراه باشند.

خوشبختانه در این مرحله با تغییرات ساده در سبک زندگی مانند اصلاح وضعیت نشستن و خوابیدن، انجام حرکات کششی و تقویتی مناسب و شرکت در جلسات فیزیوتراپی می‌توان این شرایط را کنترل کرد و از پیشرفت آن به سمت دیسک گردن حاد جلوگیری نمود.

علائم دیسک گردن حاد چیست؟

اگر دیسک گردن خفیف کنترل نشود و فشار یا آسیب ادامه پیدا کند، می‌تواند پیشرفت کرده و به مرحله حاد برسد. دیسک گردن حاد معمولاً به وضعیتی اشاره دارد که در آن ماده ژله‌ای داخل دیسک از جای خود بیرون می‌زند و به ریشه‌های عصبی یا نخاع فشار مستقیم وارد می‌کند و باعث علائم شدید از جمله موارد زیر می‌شود:

• گردن درد شدید که به بازوها و شانه‌ها سرایت می‌کند.
• کاهش شدید دامنه حرکتی سر و گردن
• درد هنگام چرخاندن یا خم کردن سر
• ضعف در عضلات دو سر و سه سر بازو
• گرفتگی و اسپاسم عضلات گردن و شانه
• مشکل در انجام حرکات ظریف با دست مانند گرفتن اشیاء
• بی‌حسی، سوزن سوزن شدن یا احساس گزگز در شانه‌ها و بازوها
• راه رفتن نامتعادل یا کاهش هماهنگی حرکتی

بروز هر یک از این علائم نشانه‌ای جدی از دیسک گردن حاد است و نیازمند پیگیری سریع و شروع پروسه درمان برای جلوگیری از پیشرفت بیماری و کاهش درد می‌باشد.

چه زمانی دیسک گردن خطرناک است؟

دیسک گردن زمانی یک وضعیت اورژانسی و خطرناک محسوب می‌شود که باعث بروز میلوپاتی گردنی شود. میلوپاتی که در اثر فشار بر طناب نخاعی ایجاد می‌شود، معمولاً نتیجه تنگ شدن کانال نخاعی بر اثر عوامل مختلفی از جمله فرسودگی مهره‌ها یا بیرون زدن دیسک بین مهره‌ای اتفاق می‌افتد.

در این حالت، بیمار ممکن است دچار علائم هشداردهنده‌ای مانند بی‌اختیاری ناگهانی ادرار یا مدفوع، بی‌حسی یا ضعف شدید در هر دو دست یا پا و از دست دادن تعادل هنگام راه رفتن شود. بروز این علائم نشان می‌دهد که نخاع به طور مستقیم تحت فشار قرار گرفته است؛ وضعیتی که می‌تواند به آسیب دائمی عصبی منجر شود.

بنابراین، در صورت مشاهده چنین علائمی، مراجعه فوری به اورژانس یا متخصص مغز و اعصاب ضروری است تا از بروز ناتوانی‌های برگشت‌ناپذیر پیشگیری شود.

دلایل دیسک گردن حاد و خفیف چیست؟

دیسک گردن معمولاً نتیجه مجموعه‌ای از عوامل است که به مرور زمان دیسک‌ها را ضعیف می‌کنند و در نهایت می‌توانند منجر به بروز علائم خفیف یا حاد شوند. مهم‌ترین این دلایل عبارتند از:

• افزایش سن (دلیل اصلی و شایع): با افزایش سن، دیسک‌های بین مهره‌ای به طور طبیعی آب خود را از دست داده و انعطاف‌پذیری کمتری پیدا می‌کنند. این فرآیند، دیسک را مستعد پارگی یا بیرون‌زدگی حتی با یک فشار کوچک می‌کند. ناحیه گردن به دلیل حرکت مداوم و تحمل وزن سر، به طور ویژه‌ای در معرض این فرسودگی قرار دارد.
• وضعیت بدنی نامناسب: نشستن یا ایستادن طولانی‌مدت با حالت قوز کرده (مانند خم شدن به مدت طولانی روی صفحه موبایل یا کامپیوتر) فشار مضاعف و غیریکنواختی به مهره‌ها و دیسک‌های گردن وارد می‌کند و به تدریج باعث تحلیل رفتن و آسیب آن‌ها می‌شود.
• فعالیت‌های شغلی یا ورزشی خاص: مشاغلی که نیاز به حرکات مکرر گردن دارند یا ورزش‌های پرخطر (مانند ورزش‌های رزمی) و وزنه‌برداری (به ویژه با فرم بدنی نامناسب) خطر آسیب دیسک‌ها را افزایش می‌دهند.
• عوامل ژنتیکی: برخی افراد به طور ارثی دارای استحکام بافتی کمتری در دیسک‌های خود هستند که آن‌ها را مستعد ابتلا به مشکلات دیسک در سنین پایین‌تر می‌کند.
• آسیب یا ضربه مستقیم: حوادثی مانند تصادف رانندگی، زمین خوردن با شدت یا ضربه مستقیم به گردن می‌توانند به طور ناگهانی باعث پارگی دیسک و بروز یک حالت حاد شوند.

آیا در معرض خطر دیسک گردن هستم؟

برخی عوامل می‌توانند احتمال بروز مشکلات دیسک گردن را افزایش دهند. آگاهی از این عوامل به شما کمک می‌کند تا با اصلاح سبک زندگی از بروز این مشکل آزاردهنده پیشگیری کنید. مهم‌ترین عوامل خطر شامل موارد زیر هستند:

• افزایش سن
• سیگار کشیدن
• سبک زندگی کم تحرک
• وضعیت بد بدنی (Poor Posture)
• بلند کردن نادرست اجسام
• شرکت در فعالیت‌های ورزشی و مشاغل پرخطر

آیا دیسک گردن خفیف می‌تواند به دیسک گردن حاد تبدیل شود؟

پاسخ مثبت است. در صورت عدم درمان و تداوم فعالیت‌های آسیب‌زننده، دیسک گردن خفیف می‌تواند به شرایط حاد تبدیل شود. در مراحل اولیه، علائم دیسک گردن خفیف اغلب قابل تحمل به نظر می‌رسند. با این حال، نادیده گرفتن این هشدارهای اولیه و ادامه رفتارهای مخرب می‌تواند روند بیماری را به طور قابل توجهی تشدید کند. از جمله این رفتارهای مخرب می‌توان به پوسچر نامناسب، ورزش نکردن و اعمال فشارهای شدید به گردن اشاره کرد.

در چنین شرایطی، اعمال فشار به دیسک آسیب‌دیده می‌تواند منجر به پارگی یا بیرون‌زدگی شدید آن شود. این وضعیت، فاز حاد بیماری است که با علائمی مانند درد شدید، ضعف عضلانی و محدودیت جدی در دامنه حرکتی گردن همراه است و نیازمند مداخله فوری پزشکی و فیزیوتراپی تخصصی دارد.

بنابراین تشخیص به موقع، اصلاح سبک زندگی و انجام تمرینات ورزشی مناسب نقش کلیدی در جلوگیری از پیشرفت علائم دیسک گردن دارد. هرچه درمان در مراحل اولیه انجام شود، احتمال موفقیت روش‌های غیرجراحی بیشتر خواهد بود.

 

روش‌های درمان علائم دیسک گردن حاد و خفیف

درمان دیسک گردن بستگی به شدت آسیب و روند پیشرفت بیماری دارد. شناخت دقیق علائم دیسک گردن حاد و خفیف کمک می‌کند که بهترین روش درمانی انتخاب شود. در مراحل اولیه، درمان‌های غیرجراحی معمولاً اولین گزینه هستند، اما در موارد پیشرفته‌تر یا حاد ممکن است نیاز به جراحی وجود داشته باشد.

پس روش‌های درمان دیسک گردن به طور کلی به دو دسته زیر تقسیم می‌شوند:

1-روش‌های غیرجراحی درمان دیسک گردن

در اکثر موارد، پزشکان ابتدا روش‌های غیرجراحی را پیشنهاد می‌کنند تا درد کاهش یافته و عملکرد گردن بهبود یابد. این روش‌ها شامل موارد زیر هستند:

• استراحت: استراحت یکی از اولین و ساده‌ترین روش‌های غیرجراحی برای درمان دیسک گردن خفیف یا حتی برخی موارد حاد است. این کار به کاهش فشار و التهاب در ناحیه آسیب‌دیده کمک می‌کند و به بدن فرصت ترمیم می‌دهد. با این حال، استراحت کامل به صورت طولانی مدت اصلاً توصیه نمی‌شود، زیرا می‌تواند باعث ضعف عضلات گردن و کاهش دامنه حرکتی شود. بهتر است استراحت به صورت کوتاه مدت و همراه با تغییر فعالیت‌های روزانه و اجتناب از حرکات سنگین و ناگهانی باشد.
• استفاده از گردنبند طبی: گردنبند طبی یا بریس گردنی به تثبیت و حمایت از گردن کمک می‌کند و با محدود کردن حرکت آن، فشار وارد شده به دیسک آسیب‌دیده را کاهش می‌دهد. این وسیله معمولاً برای مدت کوتاه تجویز می‌شود تا از خشک شدن عضلات یا وابستگی طولانی‌مدت جلوگیری شود. استفاده صحیح از گردنبند می‌تواند درد را کاهش داده و روند بهبودی را تسریع کند، اما باید تحت نظر پزشک یا فیزیوتراپیست باشد تا بهترین نتیجه حاصل شود.
• مصرف دارو: داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن، نقش مؤثری در کاهش التهاب ناشی از دیسک گردن دارند و داروهای مسکن مانند استامینوفن نیز برای کنترل درد به کار می‌روند. این داروها معمولاً در مراحل اولیه درمان به منظور کنترل درد و بهبود کیفیت زندگی تجویز می‌شوند. در موارد شدیدتر ممکن است داروهای شل‌کننده عضلانی و کورتیکواستروئیدهای خوراکی یا تزریقی برای کنترل درد و سایر علائم تجویز شوند. توجه داشته باشید که مصرف طولانی‌مدت این داروها ممکن است عوارض گوارشی یا کلیوی ایجاد کند، بنابراین باید تحت نظر پزشک و با دوز مناسب استفاده شوند.
• فیزیوتراپی: فیزیوتراپی یکی از مهم‌ترین و مؤثرترین روش‌های غیرجراحی برای درمان دیسک گردن است. یک برنامه فیزیوتراپی جامع معمولاً شامل ترکیبی از تکنیک‌های منوال تراپی (درمان دستی)، حرکات اصلاحی، تمرینات تقویتی و کششی و روش‌هایی مانند اولتراسوند تراپی و الکتروتراپی می‌باشد. این تکنیک‌ها با تقویت عضلات، افزایش انعطاف‌پذیری، اصلاح پوسچر بدن و کاهش فشار از روی ریشه‌های عصبی به کاهش درد و کنترل علائم کمک می‌کنند.

2- جراحی برای درمان دیسک گردن

جراحی برای درمان دیسک گردن معمولاً به عنوان آخرین راه‌حل و فقط در مواردی توصیه می‌شود که درمان‌های غیرتهاجمی مانند فیزیوتراپی و دارودرمانی پس از یک دوره چندماهه موفقیت‌آمیز نبوده باشند. همچنین اگر بیمار، علائم شدید و ناتوان‌کننده‌ای مانند ضعف پیشرونده در دست‌ها و پاها یا بی‌اختیاری ادرار یا مدفوع را تجربه کند، معمولاً عمل جراحی برای جلوگیری از پیشرفت بیماری توصیه می‌شود.

هدف اصلی از جراحی دیسک گردن، برداشتن فشار از روی ریشه‌های عصبی یا نخاع است تا علائمی که به دلیل این فشار ایجاد شده‌اند، برطرف شوند. این عمل معمولاً از طریق تکنیک‌های کم‌تهاجمی مدرن مانند دیسککتومی قدامی گردن (ACDF) یا جایگزینی دیسک مصنوعی (ADR) انجام می‌شود.

اگرچه این عمل‌ها در اکثر موارد به بهبود چشمگیر علائم منجر می‌شوند، اما مانند هر عمل جراحی دیگری با عوارض احتمالی (مانند عفونت یا آسیب عصبی) همراه بوده و دوره نقاهت چند هفته‌ای تا چند ماهه را به دنبال دارند.

نحوه صحیح نشستن برای درمان دیسک گردن حاد و خفیف

نشستن طولانی‌مدت در پوسچر نامناسب، یکی از عوامل اصلی تشدید علائم دیسک گردن حاد و خفیف است. برای کاهش فشار روی دیسک‌ها و تسریع روند درمان، رعایت اصول صحیح نشستن ضروری است. برخی از این اصول عبارتند از:

• حفظ راستای طبیعی ستون فقرات: سر اصلا نباید به جلو خم شود و باید در امتداد ستون فقرات قرار بگیرد. با جمع کردن ملایم چانه به سمت داخل می‌توانید این راستا را اصلاح کنید و فشار را از روی مهره‌های گردنی بردارید.
• تنظیم ارگونومیک محیط کار: ارتفاع صندلی باید طوری باشد که کف پاها کاملاً روی زمین قرار بگیرد و زانوها در زاویه ۹۰ درجه باشند. همچنین، بالا و پایین صفحه نمایش باید هم‌سطح چشمان شما باشد تا از خم کردن بیش از حد گردن به جلو یا عقب خودداری شود.
• تکیه دادن به صندلی: برای کاهش فشار روی دیسک‌های گردن، هنگام نشستن حتماً به پشتی صندلی تکیه دهید. این کار باعث می‌شود بخش عمده‌ای از وزن بدن به جای ستون فقرات، توسط صندلی تحمل شود.
• استراحت منظم: هر ۳۰ تا ۴۵ دقیقه از جای خود بلند شوید، چند قدم راه بروید و با انجام حرکات کششی ملایم از خشکی و گرفتگی عضلات گردن و شانه جلوگیری کنید.

نحوه صحیح خوابیدن برای درمان دیسک گردن حاد و خفیف

وضعیت خوابیدن تأثیر مستقیم و قابل توجهی بر فشار وارد بر دیسک‌های گردن دارد. رعایت اصول صحیح خوابیدن می‌تواند به کاهش درد و تسریع روند درمان کمک کند. در همین راستا، توجه به نکات زیر بسیار مفید خواهد  بود:

• انتخاب بالش مناسب: بالش باید ارتفاع و سفتی مناسبی داشته باشد تا انحنای طبیعی گردن را پر کند. بالش‌های ارگونومیک (با برآمدگی در مرکز) یا بالش‌های حافظه‌دار (Memory Foam) که قالب سر و گردن را می‌گیرند، گزینه‌های ایده‌آلی هستند. هدف اصلی این است که سر و گردن در راستای ستون فقرات قرار بگیرند.
• انتخاب تشک مناسب: یک تشک با سفتی متوسط بهترین انتخاب است، زیرا از یک سو از فرو رفتن بیش از حد بدن و ایجاد خمیدگی غیرطبیعی جلوگیری می‌کند و از سوی دیگر، انعطاف کافی را برای حفظ انحنای طبیعی ستون فقرات فراهم می‌کند.
• خوابیدن به پشت (طاقباز): این حالت به عنوان ایده‌آل‌ترین وضعیت خواب برای دیسک گردن شناخته می‌شود، چرا که وزن سر و بدن به طور یکنواخت توزیع شده و کمترین فشار را به مهره‌ها و دیسک‌ها وارد می‌کند.
• خوابیدن به پهلو: در این حالت، ارتفاع بالش باید برابر با فاصله بین گوش و شانه باشد تا ستون فقرات گردنی در یک خط مستقیم باقی بماند. اضافه کردن یک بالش بین زانوها می‌تواند به تراز بهتر لگن و کمر نیز کمک کند.
• خوابیدن روی شکم (اصلاً توصیه نمی‌شود): این حالت، بدترین وضعیت ممکن برای دیسک گردن محسوب می‌شود. هنگام خوابیدن روی شکم برای تنفس مجبورید سر خود را برای ساعت‌ها به یک سمت بچرخانید. این چرخش اجباری و طولانی‌مدت باعث کشیدگی شدید عضلات، تحت فشار قرار گرفتن مفاصل و افزایش فشار وارد بر دیسک‌های بین مهره‌ای می‌شود. این فشار مداوم نه تنها درد و گرفتگی موجود را تشدید می‌کند، بلکه در درازمدت می‌تواند به آسیب‌های جدی‌تر و حتی بدشکلی در انحنای طبیعی گردن منجر شود. پس اگر عادت به خوابیدن در این حالت دارید، توصیه می‌شود که به تدریج آن را ترک کرده و خود را به خوابیدن به پشت یا پهلو عادت دهید.

مرکز فیزیوتراپی برای درمان دیسک گردن حاد و خفیف

اگر در جستجوی یک مرکز تخصصی در تهران برای درمان قطعی دیسک گردن خود هستید، کلینیک فیزیوتراپی نوید می‌تواند انتخاب ایده‌آلی برای شما باشد. در این مرکز پس از تشخیص ریشه اصلی مشکل شما یک برنامه درمانی شخصی‌سازی شده توسط تیم مجرب متشکل از فیزیوتراپیست‌های متخصص برای شما تدوین می‌گردد. از اصلی‌ترین بخش‌های این برنامه درمانی می‌توان به منوال تراپی گردن، تمرینات اصلاحی، لیزر پرتوان، سوزن خشک و الکتروتراپی اشاره کرد. این تکنیک‌ها با بهبود انعطاف‌پذیری، افزایش جریان خون و تقویت عضلات عمقی گردن به کاهش التهاب و تسکین فوری درد کمک می‌کنند. پس اگر از علائم دیسک گردن حاد و خفیف رنج می‌برید، همین حالا با شماره‌های کلینیک نوید تماس بگیرید.